Alazlama Şamanist Türk, Moğol ve bazı diğer Asya halklarında uygulanan ateş tedavisidir. Yalazlama, Alaslama vb. telaffuz biçimleri vardır. Hastalıkları tedavi etmek ve bazı kötü büyüleri ortadan kaldırmak adına uygulanan bir takım ateş ritüelleri Alazlama olarak tabir edilir. Bir şeylerin üstünden ateş dolaştırmak anlamını da taşır. Alaz kelimesi alev ve ateş anlamlarına sahiptir. Kırmızı rengini ve yanıltma anlamlarını da ifade eder. Alazlamanın kötü ruhların bir nevi ateş ile kandırılmasını da ifade ettiği söylenebilir.
Alazlama ritüeli, akşam karanlığının çökmesiyle yakılan ilk ateşle birlikte başlar. Ritüel sırasında ateş iyesi Alaz Han’dan yardım istenir. Şamanlar Alaz! Alaz! şeklinde bağırırlar. Hastanın etrafında kırmızı bir çaput yakılıp dolaştırılır. Alazlama esnasında söz konusu temizlenecek şey bir nesne ise bu nesneler ateşe tutulur. Alazlama uygulanan bir canlı ise sembolik olarak ateşe yakın mesafeden üzerinden atlatılarak dolaştırılır. Veyahut iki ateş arasından geçirilir. Bu yolla kötü ruhlar ve hastalık veren ruhlar korkup kaçar. Bu işlem Şamanist topluluklarda hâkim olan ateşin kötülüklerden arındırıcılığına ve temizleyiciliğine dair olan inanışın sonucudur.
Yenisey ve Altay Türklerinde alazlama işleminin, kayın ve ardıç gibi kutsal ağaçların bir parçasının yakılıp, dumanıyla icra edildiği de görülmektedir. Bu duman da yine ateş benzeri, işlemin muhatabı etrafında dolaştırılırdı. Anadolu coğrafyasında alazlamanın kızgın demirle dağlamak manası taşıdığı bilinmektedir. Eski Anadolu medeniyetlerinin de Şamanist toplumların, alazlama benzeri ateş kültü uygulamalarına da rastlanmakta. Bu işleminde yine tedavi niyetiyle yapıldığını araştırmacılar ortaya koymaktadır.
Kaynaklar
Celal Beydili: Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük
Deniz Karakurt: Türk Söylence Sözlüğü
