Karıncaların Ölüm Çemberi Nedir?

Karıncaların bir çember haline sürekli birbirini takip ettiği ve sonucunda yorgunluktan öldüğü bu fenomene internette mutlaka rast gelmişsinizdir. 

Bu davranış ilk olarak 1910 yılında W.M. Wheeler adında bir bilim adamı tarafından bazı böcek türlerinde gözlemlenmiştir. Wheeler çok ilginç bulduğu bu davranış hakkında notlar alıp bir makale yayınladıktan sonra 1921 yılında William Beebe adında bir bilim adamı ilk kez karıncalar üzerinde bu davranışı gözlemler ve tanımlar. 

Neden Olur? 

Özellikle bazı karınca türlerinde tek sıra halinde hareketi gözlemişsinizdir. Bir karınca sürekli bir önündeki karıncayı takip etmeye odaklanmıştır. Bir karınca takip edilen çizgiden çıktığında arkasından gelen diğerleri de onu takip etmeye meyillidir. Hatta karıncaların takip ettiği bu yolu biraz eşelerseniz (tabii karıncalara zarar vermeden) karıncaların bocalayıp şaşırdıklarını görürsünüz. Bu davranışın sebebi, işçi ve savaşçı karıncaların, özellikle öncü karıncaların ve diğer işçi karıncaların gittiği yollarda bıraktığı feromonları (Hormon taşıyan kokular) takip etmeleridir. 

Bu davranış evrimsel olarak bakıldığında mantıklıdır. Karıncalar feromonları takip ederek kaybolmadan ve daha az efor sarf ederek yuvaya dönebilirler. Ancak zaman zaman işler ters gidebilir. Herhangi bir sebepten ötürü (Rüzgar, yağmur ve diğer dış etkenler gibi) feromonların çizdiği yol bir daire şeklini alırsa, karıncalar çoğunlukla yorgunluktan ölene kadar dönüp duracakları bir patikada sıkışıp kalırlar. 

Bazı karınca türlerinde bu davranışın sebep olduğu ölümleri engellemek üzere savaşçı karıncalar zaman zaman koloninin rotalarını takip eder ve rastgele hareketler yaparak koloniyi ölüm çemberinden nispeten az zayiatla kurtarır. Bazı karınca türlerinde ise feromonlar farklı şekilde daha aralıklı bırakılarak koloninin ölüm çemberi oluşturma şansı azaltılır. 

Benzer davranışlar, zaman zaman "takipçi" sürü özelliği gösteren balıklarda da gözlenmektedir. Ancak balıklar genellikle bu çemberden zarar görmeden çıkarlar. Bunun sebebi balıkların feromonları takip etmesi değil, yakınındaki balıkların hareketlerini izlemesidir. Ayrıca sürü oluşturan balıklar genellikle av konumunda olduklarından dış uyaranların çokluğu balıkların bu çemberde mahsur kalmalarını önler.

Ayrıca internet ortamında gördüğünüz çalan telefon etrafında dönen karıncaların gerçek olmadığını da söyleyelim. Karıncaların bu şekilde hareket etmesini sağlayan tek etmen feromonlardır. Telefon sinyalleri bu feromonları etkileyecek bir güç değildir.