Loading

Evrim Sürecinde Yaşanan Kitlesel Yok Oluşlar

Evrim sürecinde yaşanan 5 kitlesel yok oluş

yazı ile ilgili resim

Yaklaşık 4,5 milyar yaşını biraz geçmiş olan dünyamız 5 adet yok oluş yaşamıştır.

Bu yok oluşlar genel olarak yanardağ etkinliklerinden dolayı olduğu düşünülse de net bir kesinlik yoktur. Ancak yok oluşlarla ilgili fosil kayıtlar günümüzden yaklaşık 500 milyon yıl öncesinden itibaren netlik kazanmaya başlar.

Farklı kriterlere göre farklı sayı ve zamanlarda büyük yok oluşlardan da söz edilmekle birlikte, paleontologların üzerlerinde en çok anlaştıkları beş büyük yok oluş sıralanıyor. Ayrıca paleontologların genel eğilimi, büyük yok oluşları tek bir nedene bağlamaktan çok, birbiriyle ilintili birçok nedenin rol oynadığı süreçte sonunda birinin baskın olarak ortaya çıktığı görüşünü benimsemek. Genelde uzun süreli yanardağ etkinliklerinin yok oluşlarda önemli rol oynamış olabileceği düşünülüyorsa da, paleontologlar başka faktörlerin etkisini de araştırmadan kesin bir kabulden kaçınıyorlar. Yine de beş büyük yok oluş ve olası nedenleri tarih içinde eskiden yeniye doğru aşağıdakiler olarak sıralanıyor.

Ordovisyen-Silüryen Yok Oluşu:

Ordovisyen-Sülüryen Yok Oluşu geçmişte gördüğümüz ilk yok oluştur. Her ne kadar dünyamızda olsa da ilk insanın ortaya çıkışından önce olmuştur. Ordovisyen döneminin sona erip Silüryen dönemine geçiş sıralarında günümüzden 450 – 440 milyon yıl öncesine rastlayan bir zamanda meydana geldiği hesaplanıyor. Yok oluş birbirlerinden yüz binlerce yıl arayla iki büyük zirve halinde gerçekleşmiş.

Paleontologlara göre bu olay sonucu dünyadaki tüm türlerin yüzde 60 ila yüzde 70'i yok olmuştur. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte büyük bir buzullanma olayının Dünya’nın suyunu buz halinde hapsetmesi sonucu deniz seviyelerinin büyük oranlarda düşmesi olabileceği düşünülüyor.

Geç Devoniyen Yok Oluşu:

Bu yok oluş Dünya'daki yaşamın çeşitlendiği bir dönemdir. Balıklar çeşitlenmiş, bitkiler mutasyona uğrayıp ormanlar ortaya çıkmıştır. Ama bunların içinde insanları en çok ilgilendiren olay olan denizden karaya geçiş yaşanmıştır. Bu yok oluş sürecinde türlerin yüzde 75'i yok olmuştu ve su altı yaşam bitme noktasına gelmiştir.

Geç Devoniyen dönemi 375-355 milyon yıl arası meydana geldiği düşünülen bu yok oluş neredeyse 20 milyon yıl sürmüştür. Bu yok oluşun neden gerçekleştiği hakkında birçok farklı teori var fakat en belirgin nedeni volkanik faaliyetlerdir.

Permiyen-Trias Yok oluşu:

Permiyen-Trias Yok Oluşu, bir diğer adıyla “Büyük Ölüm” Dünyanın gördüğü en büyük yok oluş olayıdır. Günümüzden yaklaşık 250 milyon yıl önce gerçekleşen bu yok oluş olayı gezegendeki yaşamı bitirme noktasına getirmiştir. Yeryüzündeki canlılığın neredeyse yüzde 90’ının yok olmasına neden olan Permiyen sonu kitlesel yok oluşuna ilişkin tartışmalarda yeterli kanıtlar yoktur. Fakat yok oluşun büyük ölçüde yanardağlardan çıkan kükürt dioksit gazının yol açtığı asit yağmurlarının besin zincirini çökertmesi sonucu gerçekleştiği düşünülüyor. 

Trias-Jura Yok Oluşu:

201,3 milyon yıl önce ise dünyadaki türlerin yaklaşık olarak yüzde 70-75’inin yok olmasına neden olan Trias-Jura kitlesel yok oluşuyla boşalan ekolojik nişler sonraki dönemde dinozorların daha baskın hale gelmesine yardımcı olmuştur. 

Trias-Jura kitlesel yok oluş olayını yaratan iki veya üç aşamalı yok oluş vardı. İklim değişiklikleri, sel felaketleri ve bir asteroid etkisi bu yaşam kaybından sorumlu tutuldu. Fakat istenen etkiyi yaratabilecek ve bu döneme tarihlenen bir krater henüz tanımlanmamıştır. 

Çok sayıda deniz sürüngenleri, bazı büyük amfibiler, resifleri oluşturan bir çok canlı ve çok sayıda yumuşakça da dahil olmak üzere pek çok hayvan öldü. Fakat bu yok oluş Archosaurs isimli bir sınıf ortaya çıkarttı. Archosaurs kuşların, timsahların ve dinozorların öncüleri sayılabilir. 

Kreatase-Tersiyer Yok Oluşu:

Kısaca K-T ya da K-Pg (Paleojen) Yokoluşu diye adlandırılan bu olay, 65 ya da 66 milyon yıl önce meydana gelmiştir. Kreatase-Tersiyer yok oluşu öyle devasa boyutlardaydı ki yeryüzü evrelerinden Mezozoik dönemi bitirmiş ve Senozoik dönemi başlatmıştır. Mezozoikin son zamanı Kretase, Senozoikin ilk zamanı Tersiyerdir. Yeryüzünün 200 milyon yıldır en baskın canlıları olan dinozorlar ve bir çok sürüngen türü tarihe karışmıştır. Bu felaketin sebebinin, tam olarak kanıtlanamamış olmakla birlikte Meksika’nın Yucatan bölgesine düşen bir meteor olduğu düşünülmektedir. 

 

Peki ya 6. yok oluş?

Nobel ödüllü Alman atmosfer bilimci Paul Crutzen’in de aralarında bulunduğu dört bilim insanı, insan ürünü değişimlerin Dünya’daki yaşama önümüzdeki milyonlarca yıl damga vuracağı öngörüsüyle yaşamakta olduğumuz bu döneme Antroposen (Yeni insan) olarak adlandırılmıştır.

Araştırmacılara göre insanlar iki yüzyıl içinde Dünya’yı öylesine derinlemesine değişimlere uğratmış ki milyonlarca yıl süreyle gezegenimizin çehresini değiştirecek ve en büyük altıncı kitlesel yok oluşa götürecek yeni bir jeolojik başlangıca tanıklık ediyor olabiliriz.

Yazımı ufak bir toplumsal mesaj ile bitiriyorum...

6. bir yok oluş içinde olup olamadığımız bir tartışma konusu fakat küresel ısınma, iklim değişikliği, gibi nedenlerle birçok neslin soyu ya tükendi ya tükenmek üzere. Eğer şu anda bu yok oluş sürecinin içine doğru sürükleniyorsak en büyük suçlu bizleriz.

Bu yüzden hayvanları ve doğayı sevelim, sevilelim

 

KAYNAK:

https://theconversation.com/five-mass-extinctions-and-what-we-can-learn-from-them-about-the-planet-today-79971

https://www.livescience.com/1752-greatest-mysteries-mass-extinctions.html

 

 

Yağız Bayrakçı
Yazar / 11 Yazı / 61,8K Okunma


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST