Eğer gökyüzünde yıldızları görebileceğiniz kadar hava açıksa ve şehrin kirli ışığından uzaktaysanız, muazzam bir görsel şölenin içindesiniz demektir. Dünyamız sürekli döndüğü için gökyüzündeki yıldızlara dikkatle bakıldığında aslında ne kadar hareketli olduğunu anlayabiliriz. Peki sürekli hareketli olan bu yıldızlar bizlere yön bulma konusunda yardımcı olur mu dersiniz?
Yön bulma konusuna geçmeden önce biraz astronomi bilgisi edinmekte fayda var. Öncelikle Dünya'nın tam ortasından enlemesine keserek çevresini saran hayali bir dik çizgimiz var. Bu hayali dik çizginin adına Ekvator diyoruz.
Bu çizginin geçtiği nokta 0 paraleli olarak adlandırılıyor ve koordinat olarak 0° enlemidir. Bir de Dünya'yı boydan kesen hayali çizgiler var. Bu çizgilerin her biri meridyen olarak adlandırılır ve boylam çizgileridir. 0° boylam Greenwich Kasabasından geçer.
Enlemin kuzey tarafında kalan bölge Kuzey yarım küre, güney tarafında kalan kısım ise Güney yarım küredir. Kuzey yarım küre ile, Güney yarım kürenin gökyüzünün görüşü farklıdır. Örneğin Kuzey yıldızı olan Polaris'i Güney yarım küreden görmek mümkün değildir.
Kuzey Yarım Kürede Yön Nasıl Bulunur?
Türkiye Ekvator çizgisinin kuzey bölgesinde yer aldığı için Kuzey yarım kürede bulunur. Kuzey yarım kürede sürekli olarak görebileceğimiz bir Kutup Yıldızımız var. Eğer Kutup Yıldızını bulabilirsek Kuzey yönünü de bulmuş olacağız. (0.75°'lik bir sapma ile)
Kutup Yıldızı Nasıl Bulunur?
Yukarıda enlemlerden ve boylamlardan ve Ekvator'dan bahsetmiştik. Kutup yıldızı dünyanın dönüş ekseninin çok yakınını kestiği için (Ekvator çizgisini) gökyüzüne baktığımızda sürekli olarak sabit kalır.
Örneğin bu görmüş olduğunuz fotoğraf uzun pozlama tekniğiyle çekilmiştir. Uzun pozlamada tüm hareketler belirgin bir şekilde ortada iken merkezde görünen ve tek nokta olarak kalan yıldız Kutup yıldızıdır.
Buradan da kutup yıldızının neden sürekli kuzeyi gösterdiğini daha da kolay bir şekilde anlamış oluyoruz. Bu da şu demek oluyor ki eğer Kutup Yıldızını bulursak Kuzey'i bulmuş oluruz. Buradan da diğer yönleri rahatlıkla bulabiliriz.
Ankara 39.9°'lik bir enlemde yer alır. Bu da Eğer Ankara'dan kutup yıldızını arıyorsak yerden 39.9°'lik bir yükseklikte olacağını göstermektedir. İstanbul ise 41°'lik bir yükseklikte yer alır.
Şimdi kutup yıldızını bulmak için gökyüzünden bir kaç referans almamız gerekecek. Bu referanslardan en kolayı ve en çok bilineni Büyük Ayı ve Küçük Ayı takım yıldızlarıdır.
Büyük ayı büyük bir kepçe, küçük ayı ise küçük bir kepçe görünümündedir. Kutup yıldızı yukarıda görmüş olduğunuz ve Polaris olarak adlandırılmış olan konumda yer alır. Bu kesişim bize Kutup yıldızını göstermektedir. Dünya sürekli döndüğü için şekil de sürekli olarak dönecektir. Ancak Polaris'in kesişimi hep sabit kalacaktır.
Güney Yarım Kürede Yön Nasıl Bulunur?
Güney kutbunda yön bulmak Kuzey Kutbunda yön bulmaktan daha zordur. Çünkü burada referans alabileceğimiz takım yıldızları Büyük Ayı ve Küçük Ayı kadar popüler olan takım yıldızları değil 😊
Güneyde yön bulmamız için öncelikle Kuzey Haç'ı olarak adlandırılan takım yıldızını gökyüzünde bulmamız gerekiyor.
Kuzey Haç'ı yıldız takımı yukarıda görselde sol tarafta bulunan dört yıldızdan oluşur. Altındaki iki yıdlız ise haç'ın sol veya sağ tarafında kaldığında ikinci olarak referans alacağımız yıldızlardır. Ağız yıldızı adı verilen Archernar yıldızını Bu iki yıldızı tam ortadan kesmektedir. Hayali olarak bu iki yıldızın arasından çekeceğimiz çizgiyi Ağız yıldızı ile birleştireceğiz. Ardından Kuzey Haç yıldız takımının Haç işaretini oluşturan ayrık yıldızdan hayali olarak çektiğimiz bu çizgiye doğru bir çizgi daha çekeceğiz. Bu üç çizgimizin kesiştiği nokta bizlere Güney Kutbunu gösterecektir. Buradan yola çıkarak diğer yönleri de kolaylıkla bulabilirsiniz.
Pratik Yön Bilgileri
Kuzey'e bakıp sol kolunuzu kaldırdığınızda, kolunuz daima Batı'yı gösterecektir. Tam arkanızda ise Güney bulunur ve Sağ Kolunuz'u kaldırdığınızda, sağ kolunuz Doğu yönünü gösterecektir.
Türkiye'deki illerin Enlem ve Boylamları
| Sıra | İl Adı | Enlem | Boylam |
| 1 | ADANA | 37 | 35,321333 |
| 2 | ADIYAMAN | 37,764751 | 38,278561 |
| 3 | AFYONKARAHİSAR | 38,750714 | 30,556692 |
| 4 | AĞRI | 39,626922 | 43,021596 |
| 5 | AKSARAY | 38,36869 | 34,03698 |
| 6 | AMASYA | 40,64991 | 35,83532 |
| 7 | ANKARA | 39,92077 | 32,85411 |
| 8 | ANTALYA | 36,88414 | 30,70563 |
| 9 | ARDAHAN | 41,110481 | 42,702171 |
| 10 | ARTVİN | 41,18277 | 41,818292 |
| 11 | AYDIN | 37,856041 | 27,841631 |
| 12 | BALIKESİR | 39,648369 | 27,88261 |
| 13 | BARTIN | 41,581051 | 32,460979 |
| 14 | BATMAN | 37,881168 | 41,13509 |
| 15 | BAYBURT | 40,255169 | 40,22488 |
| 16 | BİLECİK | 40,056656 | 30,066524 |
| 17 | BİNGÖL | 39,062635 | 40,76961 |
| 18 | BİTLİS | 38,393799 | 42,12318 |
| 19 | BOLU | 40,575977 | 31,578809 |
| 20 | BURDUR | 37,461267 | 30,066524 |
| 21 | BURSA | 40,266864 | 29,063448 |
| 22 | ÇANAKKALE | 40,155312 | 26,41416 |
| 23 | ÇANKIRI | 40,601343 | 33,613421 |
| 24 | ÇORUM | 40,550556 | 34,955556 |
| 25 | DENİZLİ | 37,77652 | 29,08639 |
| 26 | DİYARBAKIR | 37,91441 | 40,230629 |
| 27 | DÜZCE | 40,843849 | 31,15654 |
| 28 | EDİRNE | 41,681808 | 26,562269 |
| 29 | ELAZIĞ | 38,680969 | 39,226398 |
| 30 | ERZİNCAN | 39,75 | 39,5 |
| 31 | ERZURUM | 39,9 | 41,27 |
| 32 | ESKİŞEHİR | 39,776667 | 30,520556 |
| 33 | GAZİANTEP | 37,06622 | 37,38332 |
| 34 | GİRESUN | 40,912811 | 38,38953 |
| 35 | GÜMÜŞHANE | 40,438588 | 39,508556 |
| 36 | HAKKARİ | 37,583333 | 43,733333 |
| 37 | HATAY | 36,401849 | 36,34981 |
| 38 | IĞDIR | 39,887984 | 44,004836 |
| 39 | ISPARTA | 37,764771 | 30,556561 |
| 40 | İSTANBUL | 41,00527 | 28,97696 |
| 41 | İZMİR | 38,41885 | 27,12872 |
| 42 | KAHRAMANMARAŞ | 37,585831 | 36,937149 |
| 43 | KARABÜK | 41,2061 | 32,62035 |
| 44 | KARAMAN | 37,17593 | 33,228748 |
| 45 | KARS | 40,616667 | 43,1 |
| 46 | KASTAMONU | 41,38871 | 33,78273 |
| 47 | KAYSERİ | 38,73122 | 35,478729 |
| 48 | KIRIKKALE | 39,846821 | 33,515251 |
| 49 | KIRKLARELİ | 41,733333 | 27,216667 |
| 50 | KIRŞEHİR | 39,14249 | 34,17091 |
| 51 | KİLİS | 36,718399 | 37,12122 |
| 52 | KOCAELİ | 40,85327 | 29,88152 |
| 53 | KONYA | 37,866667 | 32,483333 |
| 54 | KÜTAHYA | 39,416667 | 29,983333 |
| 55 | MALATYA | 38,35519 | 38,30946 |
| 56 | MANİSA | 38,619099 | 27,428921 |
| 57 | MARDİN | 37,321163 | 40,724477 |
| 58 | MERSİN | 36,8 | 34,633333 |
| 59 | MUĞLA | 37,215278 | 28,363611 |
| 60 | MUŞ | 38,946189 | 41,753893 |
| 61 | NEVŞEHİR | 38,69394 | 34,685651 |
| 62 | NİĞDE | 37,966667 | 34,683333 |
| 63 | ORDU | 40,983879 | 37,876411 |
| 64 | OSMANİYE | 37,213026 | 36,176261 |
| 65 | RİZE | 41,02005 | 40,523449 |
| 66 | SAKARYA | 40,693997 | 30,435763 |
| 67 | SAMSUN | 41,292782 | 36,33128 |
| 68 | SİİRT | 37,933333 | 41,95 |
| 69 | SİNOP | 42,02314 | 35,153069 |
| 70 | SİVAS | 39,747662 | 37,017879 |
| 71 | ŞANLIURFA | 37,159149 | 38,796909 |
| 72 | ŞIRNAK | 37,418748 | 42,491834 |
| 73 | TEKİRDAĞ | 40,983333 | 27,516667 |
| 74 | TOKAT | 40,316667 | 36,55 |
| 75 | TRABZON | 41,00145 | 39,7178 |
| 76 | TUNCELİ | 39,307355 | 39,438778 |
| 77 | UŞAK | 38,682301 | 29,40819 |
| 78 | VAN | 38,48914 | 43,40889 |
| 79 | YALOVA | 40,65 | 29,266667 |
| 80 | YOZGAT | 39,818081 | 34,81469 |
| 81 | ZONGULDAK | 41,456409 | 31,798731 |
