Güneşli bir günde gezintiye çıkmışsınız. Tam sıcaktan bunalmışken birden koyu gri yağmur bulutları gökyüzünü sarıyor ve yağmur damlaları toprağı ıslatmaya başlıyor. İşte o anda duyuyoruz efsanevi kokuyu. Yağmurdan sonra gelen bu kokuyu birçoğumuz "toprak kokusu" olarak tarif eder. Bu tazelik dolu koku hemen herkesin hoşuna gider ve nostaljik hisler çağrıştırır. Peki bu kokuya neden olan şey ne? Bilimin bu soruya bir cevabı var.
Petrichor Nedir?
Yağmur damlaları kuru toprakla bir araya geldiğinde ortaya kimyasal bir kokteyl çıkar. Temelde yağmur sonrası kokuya sebep olan, içinde bitkisel yağlardan minerallere birçok kimyasalı barındıran bu özel kokulu kokteyle Petrichor (Petrikor) adı verilir. Fakat Petrikor'un sahip olduğu bu kokuya sebep olan, Petrikor'un içeriğinde bulunan en önemli bileşik Geosmin adı verilen rayihalı bir alkoldür.
Bu alkol öyle şişede durduğu gibi durmayan bir alkol çeşidi değildir. 🙂 Toprakta yaşayan bir bakteri çeşidinin metabolik faaliyetleri sonucunda oluşan ve kolayca buharlaşan bir alkoldür. Bu buharlaşma sonrası oluşan alkol havada çözünerek bir aerosol (Hava çözeltisi) meydana getirir. Oluşan bu Aerosol, yağmur sonrası kokuyu algılamamızı sağlayan temel etkendir.
Aktinomiset (Actinomycetes) adı verilen bu bakteriler gram pozitif, anaerobik bakterilerdir. Bu bakteriler toprak nemlendiğinde gelişir ve hızla ürerler. Ortam nemi arttıkça da üreme hızları ve metabolizmaları yavaşlar. Toprak tekrar kurumaya başladığında ise sporlar yayarak bir sonraki yağmura kadar beklemeye başlarlar.
Yağmur ilk başladığında bu kokuyu daha yoğun olarak almamızın nedeni de tam olarak Aktinomisetlerin bu yaşam döngüsüdür. Ortam nemi arttıkça yavaşlayan Aktinomisetlerin geosmin üretimi de yavaşlar. Aynı zamanda ortam neminin artışı geosmin havadaki geosmin derişimini de azaltır ve o mayhoş kokuyu gitgide daha az almaya başlarız. Tabii burnumuzun bu süre içerisinde geosmin kokusuna alışıp koku duyumuzun yorulmaya başlamasının da kokuyu daha az hissetmemizde payı vardır.
