Loading

Uçak kazalarının 5 yaygın sebebi

Günümüzde uçak kazaları çok nadir görülen olaylardır ve uçağın ulaşım konusunda en güvenli tercih olduğu tartıştırma gerektirmeyen bir konudur. Buna karşın uçak kazalarının sebepleri en merak edilen ama en az bilinen konulardan biridir, buyrun hep beraber en yaygın 5 uçak kazası nedenine bakalım.

Bir uçak kazasının başında yetkililer inceleme yapıyor.

Havayolu kazaları çok nadir gerçekleşen olaylardır. Örneğin 2018 yılında Aviation Safety Network (Uçuş Güvenliği Vakfı'nın havacılık kazalarını, olayları ve kaçırma olaylarını takip eden bir web sitesidir. Veritabanı, 20.300'den fazla raporun ayrıntılarını içermektedir. ASN; havacılık araştırmaları, haberler, fotoğraflar ve istatistikler içeren bir havacılık veritabanını da içerir.) verilerine göre o yıl toplam 37,9 milyon uçuş olmasına rağmen toplam 556 ölümle sonuçlanan 15 ölümcül uçak kazası meydana geldi.

Bir uçak düştüğünde pilotların yüksek eğitim almalarına ve tüm teknolojik güvenliklere rağmen neden uçağın düştüğünü insanlar bilmek istiyor. ABD Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulundan araştırmacılar; enkazları, kokpit ses kayıt ve uçuş veri kayıt cihazlarındaki (Kara kutu diye bilinen) verileri analiz etmeyle, kuleyle iletişimi incelemeyle görevlendirildiler. Ancak bu özenli araştırmadan sonra bile neden uçak kazalarının gerçekleştiğine dair her zaman geçerli ve açık bir cevap bulamadılar. Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulundan halkla ilişkiler görevlisi Keith Holloway'a göre; kazalar birçok değişkenin farklı kombinasyonlarının etkileşimiyle meydana geliyor. Holloway diyor ki; “Mesela bir kazanın ana nedeninin pilotun uçağın kontrolü kaybetmesi olmasına rağmen, hava durumu da bir başka faktör olabilir.”

Aviation Safety Network’ün CEO’su Harro Ranter, Holloway ile aynı fikirde. “Çoğu kazada birden fazla faktör söz konusudur” diyor Ranter ve ekliyor; “Kaza soruşturmalarında ’pilot hatası’ gibi küçük nedenler yoktur. Her zaman daha ayrıntılı nedenler vardır.”

Bir nedenler listesi oluşturmak karışık bir iştir çünkü kazaları inceleyen kurum ve kuruluşlar onları her zaman benzer şekillerde incelemezler. Ancak 2015 tarihli akademik bir makalede, İngiliz havacılık güvenliği uzmanı Simon Ashley Bennett, ki kendisi aynı zamanda Leicester Üniversitesi Sivil Güvenlik ve Güvenlik Birimi müdürüdür, 5 yaygın kaza nedeni listeledi. İşte biz de bu 5 nedeni inceleyeceğiz.

Pilot hatası


Modern uçaklar gittikçe artan bir şekilde daha teknolojik ve daha karmaşık hale geliyor. Bu da insanlara hata yapmak için daha fazla şans veriyor. 2008'de Havacılık Uzay Çevre Tıbbı dergisinde yayınlanan 1983 ve 2002 arasındaki 558 kazayı inceleyen bir çalışmaya göre; en yaygın hata türü iniş öncesinde iniş takımı ve kanatların hidrolik basıncının kontrol edilmesinin ihmal edilmesi gibi dikkatsizliklerdir. Bu pilotların sorumlu olduğu kazaların %26,3’ünün sebebi. Havaalanına çok yüksekten iniş yapmaya çalışmak gibi hatalar %23,3’ünü oluşturuyor. Kötü mürettebat etkileşimi %11,4'lük katkıda bulunurken, uçağa etki eden kuvvetlerin hesaplanmasındaki hatalar %21,2’lik bir katkıda bulundu. Bozulan rüzgar veya pist koşulları ise olayların %7,2’sinde meydana geldi.

Kokpitteki hatalardan kaynaklanan bir kaza örneği; Francisco Uluslararası Havalimanı’na giden Asiana Airlines Flight 214 adlı uçuş, 3 yolcunun ölümüne ve hem birçok yolcunun hem de mürettebatın yaralanmasına sebep oldu. ABD Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu soruşturmasında şöyle yazıyor; “Uçuş ekibi uçağın dikey profilini iniş sırasında yanlış yönetti, bu da uçak 5 mil yükseklikte bulunduğunda uçağın bulunması gereken yerden çok ileride olmasını sağladı. Dolayısıyla sorunsuz bir iniş gerçekleşmedi.” Tabii bunun dışında başka hatalar da var. “Uçuş ekibi iniş sırasında muhtemelen performanslarını düşürecek kadar yorulmuşlardı.”

Bu olaydan sonra bazı uzmanlar pilotlarla ilişkilendirilen bazı hataların hava ulaşımındaki bilgi ve zaman baskısı gibi diğer sistemlerle alakalı olup olmadığını sorguladılar.

Mekanik arıza

Gelişmiş modern uçakların dezavantajı aşırı (gereksiz, karmaşık) mühendislik yapılıp yapılmadığını düşündürten, bozulabilen daha fazla teknolojiye sahip olmasıdır. Kazaların aşağı yukarı %20’si uçağın mekanik arızalarından kaynaklanıyor.  Korkunç bir örnek; 1996’da havada patlayan, Long Island’ın sahiline düşen ve 230 insanı öldüren uçuş, adı TWA Flight 80.  Bazılarının bir terörist bombasından veya füze misillemesinden şüphelenmesine karşın, NTSB (Amerika ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu) başka bir şey olduğundan emin.

FAA (Amerika Federal Havacılık Dairesi)’nin olaya dair açıklaması ise şu; “En olası senaryo yakıt miktarını gösteren sistem aracındaki gizli bir hatanın kısa devre veyahut yakıt deposu dışındaki başka bir hatayla birleşmesi. Bu senaryo yakıt deposunu aleve verebilecek derecede yüksek enerjili bir elektrik hatasıyla sonuçlanacaktır.”

Ayrıca mekanik arızalar uçuş ekibinin hatalarıyla artabilir. Örneğin; Hava Kazaları Araştırma Kurulu'nun bir raporuna göre, 1989’da bir İngiliz uçağının motoru arızalanmaya başladı. Uçuş ekibi bozulan motorun diğeri olduğuna inanıyorlardı ve yanlış motoru kapattılar. Hatalarını inecekleri yerin pistine 4.4 kilometre kalıp da uçak aniden güç kaybedene kadar fark etmediler. Bu 47 yolcunun hayatını kaybettiği bir kazaya dönüştü.

Hava durumu

Ne zaman bir uçak düşerse, hava durumunun bununla bir ilgisi olup olmadığını merak etmek doğaldır. Büyük uçaklarla kıyaslandığında 100 bin saatte 1 hava ile ilgili kaza oranı 20 kat daha düşük olan uçaklar için hava durumu çok daha tehlikelidir ve hava durumu kazalarda şüphelenildiği kadar önemli bir faktör değildir.

PlaneCrashInfo.com kazaların sadece %6’sını kötü hava koşullarına atfetti. Federal havacılık idaresinin 2010’da büyük uçaklar için yaptığı bir çalışmaya göre, en çok katkıda bulunan hava faktörünün türbülans iken ikincisi rüzgâr. Uçaklar düşük görüş açısı ve gök gürültülü fırtına gibi diğer hava koşullarında pek sorun yaşamıyorlar.

Fırtınanın içinde oluşan ve yüksek hızlı rüzgarlar yaratan microsburst ve downdraft (Buradan hakkında bilgiye ulaşabilirsiniz.) uçaklar için çok tehlikeli olabilecek bir doğa olayıdır. Örneğin, 1982’de Pan Am Flight 759 adlı uçağın New Orleans Uluslararası Havalimanı'ndan kalkışı sırasında bir patlama (microbust) meydana geldi, 145 kişi uçağın içinde 8 kişi de zeminde öldü.

Bazen hava ile ilgili tek problem, pilotların hava durumuna karşı aldıkları pozisyonla ilgilidir. “Why Planes Crash” isimli kitabın yazarı Sylvia Wrigley 2014 yılında şöyle dedi: “Bir uçak kazasının tek sebebinin hava durumu olduğu düşünülemez. Sadece uçağın kaza yapma riskini artırdığı söylenebilir.”

 

Hava durumu ile ilgili risklerden biri pilotların devam etme isteği, önyargısıdır; yani yanlış olsa bile yeni bir plan yerine var olan bir plan ile devam etme eğilimi. Bu eğilim hava durumu yüzünden felaketle sonuçlanabilecek rotadan sapmak yerine pilotun var olan rotayla devam etmesine, hedefe ulaşmaya çalışmasına ve bir felakete neden olabilir.

Kastıtlı kazalar

Maalesef her hava felaketi kaza değildir, kazaların yaklaşık %10’u sabotajdan kaynaklanıyor. Bilerek yerleştirilen bombalar neden olur. 1988’de Londra’dan havalanan ve İskoçya semalarındayken patlatılan bomba buna örnektir, bomba 270 insanın ölümüne sebep oldu. 11 Eylül 2001’de Dünya Ticaret Merkezine yapılan saldırı gibi kaçırılan ve kasten patlatılan uçaklar da vardır. 2014’te Rus yanlısı ayrılıkçılar tarafından düşürülen Malaysia Airlines Flight 17 gibi örnekler de vardır.

18. yılında 11 Eylül: Saldırılar ve geride bıraktığı izler neler ...

Ayrıca nadiren görülen ama en az diğerleri kadar rahatsız eden başka örnekler de var. Hem kendi hayatını hem mürettebatının ve yolcularının hayatını almaya karar veren pilotlar. Havacılık Güvenliği Ağına göre 1976’dan bu yana bu şekilde sadece 14 vaka tespit edilmiş. Bu liste EgyptAir’in (Mısırın en büyük havayolu şirketi) Massachusetts (ABD’nin doğusunda bir eyalet) sahiline düşen ve 217 kişiyi öldüren tartışmalı vakayı da içeriyor. Amerika Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu’na göre sorumlu kişi ilk yardım görevlisi. ABD’li soruşturmacıların bu kararı Mısırlı yetkililerce tartışıldı.

Diğer insan hataları

Bennet’e göre kazaların geri kalanı, yani yaklaşık %10’u uçuş ekibi dışındaki kulenin, bakım mühendislerinin vb.’nin hatalarından kaynaklanıyor. PlaneCrashInfo.com’a göre de kazaların %10’u kule, yer ekibi, yanlış yüklenmiş kargo, pist engelleri ve kuş çarpması gibi sebeplerin dahil olduğu “diğer” adlı kategoriden kaynaklanıyor.

EĞER KUŞ UÇAĞIN MOTORUNA ÇARPARSA NE OLUR? - YouTube

Kuleden kaynaklanan hatalar çok tehlikeli olabilir. Mesela 1991’de bir banliyö uçağı ile bir jet için aynı pist temizlendi ve kazada 34 insan öldü. Amerika Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu gerekli güvenlik prosedürlerini yerine getirmediği için kuleyi hatalı buldu.

Neyse ki kule hataları çok sık olmuyor. 2013’te Federal Havacılık Dairesi tarafından yapılan bir çalışmaya göre, Amerika Hava trafiği kontrol birimi (Tüm kuleler) 132 milyon uçuşun olduğu bir yılda 4399 hata yaptı. Bu hataların sadece 41’i “yüksek riskli” hatalar olarak varsayıldı ama Havacılık Dairesine göre bu hataların sadece 7’si bir felaketle sonuçlanabilecek boyutta.

Bakım hataları da kazalara sebep olabiliyor. 1985’te, 520 insanı öldüren Japan Airlines Flight 123 adlı uçağın kazası 1 yıl önce yapılan bakım hatasıyla ilişkiliydi. Bu hata çatlakların yayılmasına ve uçağın gövdesinin zayıflamasına sebep olmuştu, ki bu da sonunda bir felakete sebep oldu.

Bu yazı HowStuffWorks adlı popüler bilim sitesinden çevrilmiştir, arzu eden okurlarımız buradan yazının orjinal haline ulaşabilirler.

 

Emircan Tepe
Redaktör / 48 Yazı / 711,6K Okunma

Okurum, düşünürüm, sorarım, tartışırım, eleştiririm, yazarım, paylaşırım...

 

 


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST