Loading

Türk Mitolojisindeki Efsanevi Kahraman Abakan

Türk mitolojisi içerisindeki ayı-ata, kahraman: Abakan

abakan ayı-ata

Türk Mitolojisinde yer alan efsanevi kağan olarak bilinen Abakan, Apa Han, Aba Han, Abığan, Abağan ve Abahan olarak da adlandırılır. Abakan’ın, Hakas Türklerinin ve Abakan boyunun atası olduğuna inanılır. Etimolojik olarak Abakan kelimesi, güçlü, büyük, avcı, kahraman ve ata, ayı-ata anlamlarını yüklenir.

Mitolojik hakan Abakan’ın Abakan Nehri ve Altın Göl’ü mekân tuttuğuna inanılır. Doğa üstü güçlere sahiptir, yağmur yağdırdığına ve Altay dağlarını koruduğuna inanılır. Abakan Nehri’nin adını, bu akarsuyun kenarında yaşayan, Abakan isimli bir savaşçıdan aldığı yönünde, yaygın bir inanış hakimdir. Abakan hakan ve ayının özdeşleştirilmesi durumu da bu mitoloji içerisinde söz konusudur. Bu bağlamda Abakan boyunun ongunu ve ata hayvanı ayı olarak kabul görür. Ayının, Abakan Türklerinde ve Hakas Türklerinde kutsal hayvan olduğuna inanılır.  Ayının büyük ve güçlü bir hayvan olmasından hareketle, ata olarak görüldüğü ve Abakan ile özdeşleştiği düşünülmektedir. Ayı ve Abakan, Soy ve Köken mitinde önemli bir motif olarak karşımıza çıkar. Bu mitolojik kahramanın Abakan nehrinin koruyucusu olduğuna, bu akarsu etrafında yaşadığına inanıldığını belirmiştik; bu yönde pek çok anlatı, efsane ve söylence dilden dile dolaşmıştır. Küçük ve büyük Abakan nehirlerinin birleştiği yerdeki kayalar da yine ayıya benzetilerek, bölge halkları arasında önemli bir kült merkezi olarak görülür.

Özellikleri Altın Göl’de yaşadığına inanılır. Yağmur yağdırdığı1 ve Altayları koruduğu inanışı yaygındır. Bir söylentiye göre Abakan Irmağı’nın adı, kıyısında yaşayan Aba Han (“Ayı Han”) adlı bir savaşçının atıyla birlikte bu nehrin sularında boğulması nedeniyle verilmiştir. Geçmişte Abakanların atalarının ve ongunlarının (totemlerinin) ayı olması ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Ayı, Hakaslarda kutsal ve soyundan gelinen bir hayvan olarak görülür. Hakaslar da Abakan Han’ın bu ırmağın kaynağında yaşadığını ve koruyuculuğunu yaptığını düşünürler. Abakan Han’ın atıyla ırmağın bir kıyısından diğer kıyısına atladığı anlatılır. Küçük Abakan ve Büyük Abakan ırmaklarının kavuştuğu yerde ayıya benzer biçimli kayalar bulunmaktadır.

Eski Türklerde suyun, Eski Türk dini Gök Tanrı/Şamanizm’deki yer-su inancı içerisinde bulunan, önemli kültlerden birisi olduğu bilinmektedir. Akarsu ve su pınarları bu kült içerisinde önemli kutsal unsurlar olarak kabul görür. Akarsu ve pınarların iyelerinin (ruh) olduğuna inanılır ve bunlara saygı duyulurdu. Yine dünya genelinde, pek çok kültürde yaşam kaynağı su üzerinden mitolojik kültür ögeleri yaygın olarak görülür. Abakan da suyun iyesi ve su kültü içerisindeki inanışların, mitolojik bir yansıması olarak karşımıza çıkar. Yine eski Türklerde köken mitlerinde, hayvan motifleri de oldukça yaygındır; bu bağlamda kurt, geyik gibi ayı’da köken mitoslarında yerini alır. Abakan’daki ayı motifi de yine önemli sözlü kültür motiflerindendir.

 

Kaynaklar

Deniz Karakurt: Türk Mitoloji Ansiklopedisi 

İbrahim Kafesoğlu: Eski Türk Dini

Onur Köse
Redaktör / 56 Yazı / 417,8K Okunma

| 🌿🐢 Yol, Tarih ve Doğa


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST