Loading

Paul Lafargue ve Tembellik Hakkı

"Çalışın! Toplumsal sefaleti arttırmak, bireysel sefaletinizi arttırmak adına çalışın proleterler! Çalışın!"

marx ve lafargue

Paul Lafargue, 15 Ocak 1842 senesinde Küba Santiago’da hayata gözlerini açtı. Dokuz yaşına geldiğinde ailesi Fransa’ya göçtü. Üniversitede Tıp okurken gençlik hareketlerine katıldı. Monarşi yanlısı hükümete karşı devrimci mücadele içerisinde yer aldı.  Söz konusu dönemde aynı zamanda yoğun bir okuma çabasına girdi. Hegel’den Feuerbach’a, Fourier’den Comte’a değin çokça düşünürün yapıtlarını inceledi. Bu dönemde Proudhon’dan oldukça etkilendi, fakat bu durum 1865’te Marx’la tanışıncaya kadar sürecekti. Lafargue, kısa sürede Marx’ın hayranı olmakla kalmadı damadı da oldu. Karl Marx’ın kızı Laura ile evlendi. Paul Lafargue, siyasi düşüncelerinden dolayı üniversiteden uzaklaştırılınca, Londra’ya geçti ve eğitimini burada bitirip, Paris’e geri döndü. Üst üste üç çocuğunu kaybedince tıptan uzaklaştı. Fransız sosyalist hareketinde önemli roller alarak, Fransız Sosyalist Partisi’nin kuruluşunda görev aldı. Kaleme aldığı yazılarıyla işçi hareketine destek oldu. Yaşlanmanın bedenini ve zihnini yavaş yavaş kemirdiğini görmek istemeyen Paul Lafargue, yetmiş yaşını geçmemek adına kendine verdiği sözü tutarak, 1911 yılında karısı Laura ile beraber intihar etti.

("Çalışın! Toplumsal sefaleti arttırmak, bireysel sefaletinizi arttırmak adına çalışın proleterler! Çalışın!")

(“Bizim yüzyılımızın çalışma yüzyılı olduğu söyleniyor; aslında bu yüzyıl acıların, sefaletin ve yolsuzlukların yüzyılıdır.”)

Paul Lafargue daha çok “Tembellik Hakkı” eseriyle ve bu eser çerçevesinde özetlenebilecek sermayeye karşı duruşu ve kapitalizm eleştirisiyle tanınmıştır. Özel mülkiyetin egemen olduğu toplumlarda katı bir zaruret halinde görülen “çalışma”yı eleştirir. Kapitalizmin insanların bedeninin-emeğinin yanı sıra zamanını da esir aldığını belirtir. Ona göre insanın çalışmamak, hayatını devam ettirmek için zahmete girmemek gibi içgüdüsü de söz konusudur; bu iç güdü “tembelliktir”. Tembellik, çalışmanın kutsandığı halklarda ötekileştirilir, lanetlenir. Paul Lafargue “Tembellik Hakkı” ile çalışmanın yıkılmaz bir değer olarak görüldüğü toplumların eleştirisini yapıyor. Tembelliğin bir aylaklık veya başıboşluk olmadığını ifade ederken, ütopik özlemin merkezine özgürlüğü koymaktadır. İnsanların kadim hasretinin zorunlulukların aşıldığı, kişilerin kendisini yeniden bulduğu, özel mülkiyet zindanının duvarlarının yerle bir edildiği, devletin ve diğer baskı araçlarının kalktığı bir bireysel ve toplumsal varoluş olduğuna dikkat çekmektedir. Paul Lafargue’nin kaleme aldığı Tembellik Hakkı, yazıldığı dönemden beri büyük bir ilgiyle okunmaya ve tartışılmaya devam etmektedir.

(“Acımasız, katil ve kör çalışma tutkusu insanları özgür kılacak makineyi özgür insanları köleleştiren bir araç haline getirir.”)

Paul Lafargue, ne çalışmanın yadsınması ne de kendi içinde boş zamanın kutsanması olarak yazdığı Tembellik hakkında, hayatın bir nevi kutsanmasını sağlamaktadır. Paul Lafargue, “Sermaye Dini”ni de aynı zamanda ifşa ediyor, bundan da öteye giderek, kişilerin üzerinde ortaklaştığı bir toplumsal değer şeklinde, çalışmaya dayalı toplumsal mekanizmaların hiçbir geçerliliği olmadığını da savunmaktadır. Paul Lafargue, yazılarıyla günümüzde dahi büyük bir nimet gibi sunulan sekiz saatlik çalışma süresini eleştiriyor, ki bildiğimiz gibi günümüzde Türkiye’de bu çalışma saatini aşmadan çalışanların sayısı oldukça azdır. Paul Lafargue, aynı zamanda cinsiyet ayrımcılığı olmaksızın eşit işe eşit ücret benzeri talepleri sistematik olarak ilk kez dile getirmiştir.

 

(“Öyleyse, kemerlerini sıkarak işçi sınıfı, aşırı-tüketime mahkum olmuş burjuvazinin midesini aşırı ölçüde büyütmüş oluyordu.”)

Paul Lafargue’nin takribi 140 sene önce Fransız İşçi Partisi’nin yayını Le Socialiste’te Marksist literatürün klasiklerinden sayılabilecek, mizahi yönü güçlü, tarihsel derinliği olan ve kuvvetli argümanlar ileri süren “Sermaye Dini” eseri de oldukça önemlidir. Paul Lafargue, Fransa’da Marksizm’in yükselişte olduğu zamanda, sermaye düzenine yönelik Marksist tezleri dinin toplumsal kontrolüyle kuvvetlendiren karakteriyle ilişkilendiren yazılarında, sermayenin bünyesindeki dinsel boyutu ifşa etmektedir. Sermaye Dini yazılarının yapısını Kitab-ı Mukaddes’e uygun biçimde kurgulayarak, Marx’ın yürüttüğü siyasal iktisat eleştirisinden devraldıklarını, sermayeyi yeni bir din halinde kabul eden kapitalizmin eleştirisine yöneltmektedir. Kapitalizmin yaşamış olduğu dönüşümlere rağmen, sermaye doğasının ve mantığının hiç değişmemesi sebebiyle hala geçerliliğini sürdüren bu metin, hicivle kurgunun, zaman zaman analitik değer yüklenen pasajlarla dahice yürütülmüş propagandanın önemli bir harmanıdır.

(“Eskiçağ filozofları fikirlerin kökeni konusunda tartışıp dururlardı ama çalışmadan tiksinme konusunda hem fikirlerdi.”)

Son olarak yazıyı Paul Lafargue’nin kendi sözleriyle Tembellik Hakkı’ndan bir pasajla bitirelim: “Kapitalist uygarlığın hüküm sürdüğü ulusların işçi sınıflarını bir deliliktir almış gidiyor. Bu delilik de devamında yüz yıllardan beri acı içindeki insanlığa zulmeden toplumsal ve bireysel sefaleti yanında getiriyor. Bu delilik ise çalışma aşkıdır; bireyin kendisinin ve çoluk çocuğunun dahi yaşam enerjisini tüketen aşırı bir çalışma tutkusudur. Bu akıl tutulmasına karşı tepki gösterecekleri yerde keşişler, ahlakçılar ve iktisatçılar çalışmayı kutsallaştırmaktadırlar. Gözleri kör olmuş ve dar kafalı insanoğlu ise kendi Tanrılarından daha bilge olmak istediler; bu zayıf ve zavallı insanoğlu, Tanrılarının lanetledikleri şeyleri yeniden ayaklandırmak istediler. Ne ahlaklı ne tutumlu ne de Hristiyan olmayı salık veren bendeniz ise bunların yargılarını kendi Tanrılarının yargılarına; kendi dini, ekonomik ve hür düşünceye dayanan ahlak vaazlarını da kapitalist toplumdaki çalışmanın ezici sonuçlarına havale ediyorum.”

Kaynaklar

Paul Lafargue: Tembellik Hakkı

Paul Lafargue:  Sermaye Dini

Onur Köse
Redaktör / 56 Yazı / 417,8K Okunma

| 🌿🐢 Yol, Tarih ve Doğa


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST