Bitkilerde sinir sistemi yoktur ve gelişmiş bir endokrin sisteme sahip değildirler. Bu yüzden bitkilerde büyüme, gelişme ve çevresel etkilere tepki olaylarını bitkisel hormonlar yönetir. Bitki hücreleri üretilen bu hormonlar sayesinde birbirleri ile haberleşir.
Bitkisel hormonlar;
- Basit yapılıdırlar
- Bitki tarafından çok az miktarda üretilirler
- Kök - gövde uçları, yeni yapraklar, tohum ve meyvelerde bulunan genç hücreler tarafından üretilirler
- Genellikle üretildiği noktada kullanılmadan hedef hücrelere taşınırlar ancak bir kısmı üretildiği noktada da etkilidir
- Sadece hedef hücreleri etkilerler
- Hücre bölünmesi, hücre büyümesi, çimlenmenin kontrolü, meyvenin olgunlaşması, yaraların kapanması, ışığa yönelme gibi yaşamsal olayların kontrolünde rol alırlar
- Organik maddelerdir
- Sentetik olarak üretilebilirler.
Bitkisel Hormonların Sınıflandırılması
Bitkisel hormonlar oldukça fazla sayıdadır ancak temelde bitkinin büyümesini sağlayan ve büyümesini engelleyen hormonlar olarak iki sınıfa ayrılırlar. Yapısal olarak özellikleri ve etkileri dikkate alındığında ise beş ana grupta incelenirler.
Bitkisel Hormonlar | ||||
Bitkinin Büyümesini Sağlayan Hormonlar | Bitkinin Büyümesini Engelleyen Hormonlar | |||
Oksin | Sitokinin | Giberellin | Absisik Asit | Etilen |
Bitkinin Büyümesini Sağlayan Hormonlar
Oksin
Bitkilerin gelişiminde etkili en önemli büyüme hormonudur. Tek başına etkilidir. Bitkinin farklı organlarında farklı etkiler gösterebilir.
Moleküler yapısı
Üretildiği Yer
Gövde - kök uçlarında, sürgünlerde, yara bölgelerinde ve taze yapraklarda meristematik hücreler tarafından oluşturulur.
Etkileri
- Hücre bölünmesi, büyümesi ve doku farklılaşmasını düzenler.
- Bitkinin boyuna uzamasını sağlar.
- Dengeli büyümeyi sağlar.
- Işıktan kaçtığı için bitkinin ışığa doğru büyümesini sağlar.
- Bitkide yaprak oluşumu, çiçek açma ve meyve oluşumunu sağlar.
- Stoma'ların açılmasında görev alır.
- Salgılanması azaldığında büyüme ve gelişme yavaşlar, yaprak dökümü başlar.
- Oksin hormonu fazla salgılandığında engelleyici hormonların da üretimi artar. Böylece fazla salgılandığında da büyümeyi durdurur ve yaprak dökümüne neden olur.
- Hücre bölünmesi, kesik gövde ve yapraklarda saçak kök oluşumunun uyarılması ve çiçeğin açması gibi olayları da etkiler.
- Bitkilerin eşeysiz üremesi (çelik üretimi) oksin hormonu sayesinde olur.
- Yapay oksinler, yabani otlarla mücadelede bitki öldürücü olarak kullanılır
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi oksin hormonu ışıktan kaçarak bitkinin ışık almayan bölgelerinin daha çok büyümesine sebep olur. Böylece bitkinin ışığa doğru büyümesi sağlanır.
Sitokinin
Diğer hormonlarla birlikte çalışır. Destekleyici görevleri vardır. Çiçekçiler tarafından sıkça kullanılır.
Moleküler yapısı
Üretildiği Yer
Kök uçlarında sentezlenir, buradan meristem dokulara, tohuma, yapraklara ve meyvelere taşınır.
Etkileri
- Besin taşınımını etkiler.
- Protein sentezini düzenler.
- Tohumun çimlenmesinde ve hücre farklılaşmasında görev alır.
- Klorofil sentezini uyarır.
- Yaprak yüzeyinin genişlemesini sağlar.
- Yaprak dökülmesini engeller.
Giberellin
İlk olarak mantarlardan izole edilen giberellinlerin yalnızca birkaçı biyolojik olarak aktiftir. Genellikle inaktiftirler ve öncül olarak iş görürler.
Moleküler yapısı
Üretildiği Yer
Kök uçlarında, taze yapraklarda ve tohumda bulunan embriyolarda üretilir.
Etkileri
- Işıklanma artışı ile çiçeklenmeyi sağlar.
- Bazı bitkilerde tohumun uyku fazından uyanmasını sağlar.
- Hücre bölünmesinde etkilidir.
- Gövde uzamasını sağlar.
- Tohumsuz meyve oluşumuna sebep olabilir.
Bitkinin Büyümesini Engelleyen Hormonlar
Absisik Asit
Kısaca "ABA" olarak bilinir. Yaprakların kopup düşmesine neden olduğu için adını kesme ya da kesilme anlamındaki latince abscission sözcüğünden alır.
Moleküler yapısı
Üretildiği Yer
Kök uçlarında, tomurcuklarda, taze yapraklarda ve tohumda bulunan embriyolarda üretilir.
Etkileri
- Uygun olmayan ortamda tohumun çimlenmesini önler.
- Aşırıcı sıcak ve soğukta stomaların kapalı kalmasını sağlar.
- Büyümesini tamamlamış dokularda üretilerek bitkinin formunu korumasını sağlar.
- Kök çeperlerinin büyümesini durdurarak köklerin sadece aşağı yönde büyümesine yardımcı olur.
- Filizlerin büyümesini durdurur.
- Giberellin hormonunun etkilerini yok eder.
Etilen
Gaz halinde bulunan tek hormondur ve taşınması zor olduğundan üretildiği yerde kullanılır. Ayrıca gaz haline olması, üretildiği bitkinin çevresindeki bitkileri de etkilemesini sağlar. Bir bahçede çiçeklenen bir ağaç diğer ağaçların da çiçeklenmesine bu hormon sayesinde sebep olur.
Moleküler yapısı
Üretildiği Yer
Yaşlı yapraklarda, kök nodüllerinde ve meyvelerde üretilir.
Etkileri
- Meyvelerin olgunlaşmasını sağlar.
- Yaprak ve çiçeklerin yaşlanmasını sağlar.
- Yaprak, çiçek ve meyvelerin olgunlaşarak dökülmesini sağlar.
- Çiçeklenmeye ve çiçeklerin solmasına yardımcı olur.
- Meyvelerde tatlanmayı sağlar. (Nişasta'nın glikoza dönüşmesini sağlar)
- Tohum çimlenmesi ve tomurcuklanmada etkilidir.
Kaynaklar:
http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=10&soru_id=807
http://tr.wikipedia.org/wiki/Bitkisel_hormonlar
qadamshah 27 Mart 2019 - 15:30:28
bitki homonlarından istefade etmtmek istiyorum