Loading

Bitkilerin Mezarı, Bizlerin Yakıtı; Kömür

Kömürleşme Nedir?

Kömür fotoğrafı

Kömür; siyah, koyu gri, kahverengi-siyah renklerde katı bir fosil yakıttır. Ağırlık olarak %50'den fazla, hacimce %70'den fazla organik madde içeren ve havanın oksijeni ile yanabilen sedimanter bir kayaçtır. Peki kömürleşme olayı nasıl gerçekleşir?

Organik materyalin turba, linyit, taş kömürü ve antrasit basamaklarından geçerek meta-antrasite dönüşmesine kadar geçirdiği evreye kömürleşme denir. 

Kömürler bitkisel materyalin bataklık ortamlarında uygun pH, Eh, iklim ve nemlilik gibi koşullarda bir dizi fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal değişime ve bozunuma uğraması ile oluşurlar.

Kömürleşme olaynın ilk evresine turbalaşma denir. Hümik kömürler kömürleşme derecesine göre 4 ana gruba ayrılır.

1- Turba (%51-60 C ve %70-90 nem içerir)

2-Linyit (%60-70 C ve %35-70 nem içerir)

3-Taş Kömürü (%70-90 C ve %10-35 nem içerir)

4-Antrasit (%90 üzeri C ve %10'dan düşük nem içerir)

Şekil-1: Sökülmüş Turba Görüntüsü

Şekil-2: Linyit 

Şekil-3: Taş Kömürü

Şekil-4: Antrasit

 

Şekil-5: Kömürleşmenin evreleri ve oluşum mekanizması

 

Turbalaşma ve bunu takip eden kömürleşme sürecinde ortamdan sırasıyla;

-H2O

-CO2

-CO uzaklaşır.

Olgunlaşmanın artması ile;

-CH4 (metan)

-O2 (taşkömürü aşamasında)

-H2 (antrasit aşamasında) ortamdan uzaklaşır.

Şekil-6: Kömürleşme evrelerindeki C miktarları

Turbaların oluşumu, organik atıkların su altında çeşitli faktörlerin etkisinde ayrışmaya uğraması ile başlar. Bu faktörlerin başında birtakım mikroorganizmalar gelir. Bu organizmalar su altında birikerek havanın oksijeni ile teması kesilmiş bitki artıklarının bünyesinde bulunan oksijeni alarak hümik asitleri meydana getirir. Böylece humuslaşma evresi başlar. Humuslaşmanın ileri aşamasında mutlak havasız ortamda çürüme başlar. Bu şekilde turbalaşma da başlamış olur.

Kömürleşmeyi Etkileyen Faktörler

Kömürleşmeyi etkileyen faktörlerin başında basınç, sıcaklık ve zaman gelmektedir.

Basınç, litostatik ve tektonik basınç olarak iki gruba ayrılır. Genel hatları itibariyle birçok araştırmacıya göre kömürleşme derecesinin artmasına basınç neden olmaktadır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar, litostatik basıncın kömürün fiziksel özellikleri üzerinde etkili olduğu, organik maddenin kömürleşme sürecinde etkili olmadığını ve hatta kömürleşme sürecinde kimyasal reaksiyonları yavaşlattığı ortaya konmuştur.

Zaman, çoğu araştırmacıya göre kömürleşmede  zamanın bir rolü yoktur. Kömürleşmede tek başına önemli olmada da diğer faktörlerle birlikte düşünüldüğünde etkili bir parametredir.

Sıcaklık, kömürleşmedeki en önemli faktör olarak rol oynamaktadır. Sıcaklık kömürleşme sırasında kimyasal reaksiyonları arttırmaktadır.

 

KAYNAKÇA

KTÜ/Prof. Dr. Reyhan Kara Gülbay-Yakıtlar Jeolojisi Ders Notları

 

 

N. Kardelen Esim
Standart Üye / 3 Yazı / 18,3K Okunma

KTÜ- Jeoloji Mühendisliği'20 KTÜ- Jeoloji Mühendisliği/Yüksek Lisans (Genel Jeoloji/Petrol Jeolojisi)


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST