Loading

Balıklar Acı Hisseder mi?

Korkan balık

Balıkların acı çekmediği fikrinin geçmişi 17. yüzyılda yaşamış Fransız filozof René Descartes'a kadar uzanır. Descartes bilinci olmayan ya da insandan daha zayıf bir bilince sahip canlıların acı hissiyatının insanınki gibi olmayacağı tezini ortaya atar. Descartes bir nevi; acının sadece gelişmiş insan beyninin bir yan ürünü olduğunu düşünür. Bu tartışmalar 20. yüzyılın sonlarına doğru biyoetik uzmanlarının da katılımı ile alevlenir. Biyoetik uzmanları bilincin acıyı deneyimlemede bir anahtar rol oynamadığını ortaya koyarlar. 

Ancak 2003 yılında Wyoming Üniversitesi’nden Dr. James Rose doku hasarını algılamaya yönelik çalışmalar yaparken balıkların beyin yapısından kaynaklı olarak acıya bağlı reflekslerden dolayı yaralandıklarında kaçtıkları tezini ortaya atar. Yani bir balık canını yakan bir durum(aşk acısından bahsetmiyorum) ile karşılaştığında kaçarak bu duruma tepki veriyor. Bu tepkiyi de acıyı hissettiği için verdiğini düşündürüyor. Fakat Rose, balıkların acıyı hisseden sinir hücrelerine sahip olduğunu; ama bu hücrelerin algıladığı şeyin gerçek acıyla aynı şey olmadığını söyler. (örneğin sinir sistemine sahip olmayan canlılar da tehlikeden kaçar ya da olası tehlikelere karşı ihtiyatlı davranır). Ayrıca Rose, omurgalılarda, geri çekilme, mücadele etme, hareket etme gibi otomatik ve koordine bir tepki verme eyleminin beyin sapı ve omurilik tarafından oluşturulduğunu ve bir refleks olduğunu söyler ve yeniden balıkların acıyı hissetmediği düşünülmeye başlar. 

Bu düşüncelerin etkisi ile balıkların acıya karşı verdikleri reflekslerin de farklılığına dikkat çekilir. Örneğin oltaya yakalanan bir balık, ağzının zarar görme seviyesini artırmasına rağmen oltanın zıttı yöne yüzmeye devam eder. Buradan yola çıkarak, acı hissediyorsa bile acının şiddetinin artmadığı ve psikolojik olarak acıyı deneyimlemediği düşünülür.

Ancak yapılan son araştırmalara bakıldığında bu fikirlerin yanlış olduğu ve balıkların birçok türünün, acıya insanların verdiği tepkilere benzer şekilde tepkiler verdiği görülmektedir. 

2012'de Gary Varner adında bir filozof ve biyoetik uzmanı, hayvan sınıflarını acıyı hissetmede rol oynayan anahtar özelliklerine göre inceler. Bu çalışma sonucunda ortaya aşağıdaki tablo çıkar. Varner, omurgalı bütün hayvanların öyle ya da böyle acıyı deneyimleyecek bir vücut yapısına sahip olduklarını ve buna göre psikolojik değişimler geçirdiklerini iddia eder. Varner'a göre acıyı bizler gibi deneyimlemediğine emin olabileceğimiz hayvan grupları sadece kafadan bacaklılar ve daha az gelişmiş omurgasızlardır. 

Acı Kriterlerinin Analojik Karşılaştırması

Özellik

Balık

Amfibi

Sürüngen

Kuş

Memeli

Nosiseptörleri var

✓?

Beyni var

Beyin ve Nosiseptörler bağlı

✓?

✓?

~✓

Vücutları özel ağrı kesiciler üretir

Ağrı kesici sonrası davranış farklılığı

✓?

✓?

Zarar gören dokulara insan benzeri tepkiler verme

Bu tabloya göre bir şekilde bütün hayvanların acı çekmesi beklenebilir; ancak ufak tefek farklarla; örneğin balıkların acıyı hisseden sinir hücreleri vardır fakat birçok balık türünde, ağız ve kafa bölgesinde acıyı hissedebilen sinir hücreleri neredeyse yok ya da bu dokular acıyı hissedebilecek yoğunlukta değildir. Bunun yanı sıra beyinleri ile acıyı hissedebilen sinir hücreleri bağlıdır fakat memelilerde olduğu gibi değildir. Ayrıca acı hissi veren tipteki sinir ağlarının yoğunluğu memelilerle karşılaştırıldığında çok daha azdır. 

Bu sonuçlarla bir karmaşanın içinde kalan uzmanlar bu sorunun çözümü için duygusal acı hissini ölçümleme işine odaklanırlar ve tartışmanın odağındaki balıklar üzerinde kontrollü deney uygularlar. Roslin Enstitüsü ve Edinburgh Üniversitesi’ndeki araştırmacıların tasarladığı deneye göre balıklara acı veren basit zehirler enjekte edilir ve davranışları, sadece kaya tuzu enjekte edilen kontrol grubu ile karşılaştırılır. Zehir enjekte edilen balıkların normal davranışlarına dönmesi diğerlerine göre 3 kat daha uzun sürer. Bu deney "acı kriteri"  olarak kabul edilen tepkilerle sonuçlanır. 

Benzer bir deney bu sefer ağrı kesicilerle tekrarlanır ve ağrı kesici almayan balıkların aynı uyaranlara korku tepkileri geliştirdiği gözlemlenir. Bu da balıkların psikolojik olarak da acı çektiği ve bu acıyı unutmadıkları kanısına varılmasını sağlar. 


Zebra balıkları üzerinde yapılan deneyler sonrasında, acı veren deneyimler sonrasında yüzme hızlarının ve solungaç hareketlerinin arttığı gözlemlenmiştir.

Ancak bugüne kadar yapılan araştırmalar sadece belli balık türleri (kemikli balıklar) üzerinde uygulandığından çok net sonuçlar elde edildiğini söylenemez. Balıkların acıya psikolojik ve fiziksel tepki verdikleri aşikardır, ancak acıyı psikolojik olarak bizim gibi deneyimleyip deneyimlemedikleri konusunda elimizdeki verilerle bir şeyler söylemek şu anda mümkün değildir. 

Umut Utku TAŞDEMİR
Yönetici / 86 Yazı / 3,7M Okunma

1986 yılında şans eseri il olmuş bir İç Anadolu şehrinde doğdu. Henüz bir yaşındayken ailesinin işi sebebiyle memleketi olarak hissettiği yere, Antalya'ya taşındı. İlk ve orta öğrenimini Antalya'da tamamlamıştır. Üniversite öğrenimini tamamladığı Ankara'da ikamet etmektedir.  En ufak bilgi kırıntısına dahi müthiş bir iştahla saldıracak kadar meraklı yapısı sayesinde ilgi alanı geniş olan yazarımız, özellikle müzik, sinema ve biyoloji konuları ile ilgilidir.  Minnak bir de kızı vardır.

Sandy 24 Ekim 2019 - 00:56:48

Yanıtla

Tamamen bilgiye dayalı, kanıtlarıyla araştırma üzerine bir yazı çok teşekkür ederim.


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST