Türkiye'nin Mesleklerine Göre İlk Kadınları

Türk toplumunda kadın her zaman ön planda olmuştur. Üretimde olduğu kadar savaşta ve devlet işlerinde kadınlar da erkekler kadar söz sahibidir. Eski Türk efsanelerinden de anlayacağımız üzere kadınlar da en az erkekler kadar iyi ata binmiş ve silah kullanmışlardır. Bu toplumsal olarak kadının bir sınıra zorlanmadığının ve toplum gözünde "bu erkek işi", "bu kadın işi" gibi kalıpların olmadığının bir kanıtıdır. 

Cumhuriyet'e kadar geçen süreçte ise kadın sadece bağlı olduğu erkekle anılmış ve neredeyse bir birey olarak dahi görülmemiştir. Cumhuriyet'le gelen Atatürk Devrimleri sayesinde kadınlar birçok hakka yeniden kavuşmuş ve sahip oldukları gücü yeniden kullanma fırsatı elde etmişlerdir. Cesaretlendiren bu gelişmelerden sonra uzun süredir toplumda görünmez olan Türk Kadını artık doktorluk, öğretmenlik, pilotluk, avukatlık, mimarlık, gazetecilik gibi meslekleri erkeklerin tekelinden kurtarmıştır. 

Peki adlarının tarihe altın harflerle yazdırılması gereken; bu meslekleri ilk kez icra eden kadınlar kimdir? 

Türkiye'nin ilk Kadın doktoru: Safiye Ali

Doğumu ve Vefatı: (2 Şubat 1894 -5 Temmuz 1952)

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve Türkiye'de tıp eğitimi veren ilk kadındır. 

Türkiye’nin ilk kadın tıp doktoru olan Safiye Ali, ne kadar uğraşsa da kadın olduğu için Darülfünuna kabul edilmez. Çareyi Almanya’da okumakta bulan Safiye Ali, tıp diplomasını aldıktan sonra Türkiye’ye dönerek ilk kadın doktorumuz olur ve pek çok başarılı işe imza atar.

Atatürk'ün isteği üzerine özellikle anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali’nin adı Süt Damlası Bakımevleri ile de anılır.

Mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katılarak Türk kadınının seçme ve seçilme hakkı için mücadele etmiştir.

Türkiye'nin İlk Kadın Avukatı: Süreyya Ağaoğlu

Doğumu ve Vefatı: (1903 - 29 Aralık 1989)

Süreyya Ağaoğlu , Azeri kökenli Türk avukat ve yazar.

Türkiye'nin ilk kadın avukatı ve kadın hakları savunucularındandır. Ünlü düşünür ve siyasetçi Ahmet Ağaoğlu'nun kızı, yazar ve siyasetçi Samet Ağaoğlu'nun kızkardeşidir. 

Süreyya Ağaoğlu, hukuk fakültelerinin kadınlara açılmasını sağlayarak hakim, savcı ve avukat olma yolunda Türk kadınına öncülük etmiştir.

Türkiye'nin İlk Kadın Mimarı: Leman Cevat Tomsu

Doğumu ve Vefatı: (1913 - 29 Nisan 1988)

Türk mimar, akademisyen.

Prof. Dr. Leman Cevat Tomsu, Türkiye'de mimarlık diploması alan ilk iki kadından birisi (diğeri Münevver Belen) ve İstanbul Mimarlar Odası’na kaydolan ilk kadın mimar olarak Türkiye'nin mimarlık tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Türkiye'nin İlk Kadın Bakanı: Türkân Akyol

Doğumu ve Vefatı:(12 Ekim 1928 - 7 Eylül 2017)

Türkân Akyol, Türk siyasetçi, Türkiye'nin ilk kadın bakanı ve ilk kadın rektörü (Ankara Üniversitesi rektörü).

12 Mart 1971 muhtırasının ardından 19 Mart’ta Nihat Erim'in kurduğu Türkiye'nin 33. Hükümeti'ne 25 Mart 1971′de meclis dışından bağımsız olarak Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak atandı. Böylece Türkiye'nin ilk kadın bakanı oldu. 13 Aralık 1971'de bakanlık görevinden istifa edip tekrar Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki görevine döndü. 31 Mayıs 1980'de Ankara Üniversitesi’ne Rektör seçildi. Böylece Türkan Akyol Türkiye’nin ilk kadın rektörü unvanını da aldı.

Türkiye'nin İlk Kadın Pilotu: Bedriye Tahir Gökmen

Doğumu ve Vefatı: Bilinmiyor

Bedriye Tahir Gökmen Türkiye'nin ilk kadın pilotudur. 

1932 yilinda sivil uçak okulundan 12 erkek öğrenciyle birlikte eğitimini sürdürüp 1933'te brövesini almıştır. Brövesi resmi makamlarca asla onaylanmamıştır.. 

Brövelerin onaylanması için yapılacak sınav, uçağın kaza geçirmesi dolayısıyla gerçekleştirilememiştir. 

Abdurrahman Türkkuşu'nun kendisine verdiği "Gökmen" adını, 1934'te soyadı kanunuyla birlikte soyadı olarak kullanmaya başlamıştır. (Gökmen Bacı olarak bilinir.)

Kendisi ile ilgili detaylı kayıt olmadığından 1934'ten sonra akıbeti bilinmemektedir. Mezarı, doğum tarihi ve ölüm tarihi bilinmemektedir.

Türkiye'nin İlk Kadın Savaş Pilotu: Sabiha Gökçen

Doğumu ve Vefatı:(22 Mart 1913 – 22 Mart 2001),

Sabiha Gökçen  Türkiye'nin ve Dünya'nın ilk kadın savaş pilotudur.

Türkiye'nin ilk kadın pilotlarından birisidir. Mustafa Kemal Atatürk’ün sekiz manevî evladındandır. Uçuş kariyeri boyunca 8.000 saat civarı uçuş gerçekleştirmiştir. Uçuşlarının otuz ikisi muharebe görevidir. Adı, İstanbul'da bulunan Sabiha Gökçen Havalimanı'na verilmiştir.

Türkiye'nin İlk Kadın Öğretmeni: Fatma Refet Angın

Doğumu ve Vefatı:(18 Mart 1915 - 30 Ocak 2010)

Fatma Refet Angın,  Türkiye'nin ilk kadın öğretmeni.

Henüz küçük bir çocukken öğretmen olmaya karar vermişti.

Mustafa Kemal Atatürk ile yolları birçok kez kesişen Refet Angın, birinci karşılaşmasını ilkokul yıllarında yaşamıştır. Atatürk'ün "Büyüyünce ne olacaksın çocuk?" sözüne, "Öğretmen" diye cevap verir Refet Angın. İkinci karşılaşmalarında ise Öğretmen Okulu öğrencisidir ve Atatürk'e "Bakın sözümü tuttum Paşam. Öğretmen olacağım işte!" dediğinde Atatürk onu hatırlar, ne öğretmeni olmak istediğini sorar. "Matematik" cevabını alınca "Hayır tarih öğretmeni olacaksın. Çünkü nesillere tarihlerini öğretmek en önemli vazifedir." sözü üzerine Refet Angın, tarih öğretmeni olur.

Türkiye'nin İlk Kadın Ralli Pilotu: Sâmiye Cahid Morkaya

Doğumu ve Vefatı:(1897 - 1972)

Sâmiye Cahid Morkaya Türkiye'nin ilk kadın otomobil yarışçısı ve şampiyonu.

1922 yılında Pangaltı Amerikan Garajı'ndan ehliyet almış ve ilk ehliyetli kadın sürücü unvanını almıştır. Sâmiye Morkaya'nın ilk otomobilini dönem romancılarından ve de aynı zamanda eşi olan Burhan Cahit Morkaya almıştır. 

Turing Klüp’ün düzenlediği otomobil yarışlarına katılan Samiye Hanım 1930’dan itibaren yarışların tek kadın sürücüsü olmuş ve sonraki yıllarda kadınların bu yarışlara katılmasına öncülük etmişti. 

1933'te yapılan İstinye Köprüsü ile Zincirlikuyu arasındaki 9,5 kilometrelik parkurdaki yarışı birincilikle bitirmiştir. Yarışı ikincilikle bitiren Paşazade Vehbi Bey, birincinin bir kadın olması gerekçesiyle sonuca itiraz etmiştir. Bu itiraz kısa sürede mahkemeye aksetmiş ve Sultanahmet Sulh Hukuk Mahkemesi'nin 'Bir kadın da otomobil yarışlarına katılabilir' şeklindeki kararıyla Samiye Hanım’ın birinciliği resmiyet kazanmıştır. 

Türkiye'nin İlk Kadın Gazetecisi: Selma Rıza Feraceli

Doğumu ve Vefatı:(5 Şubat 1872 - 5 Ekim 1931)

Selma Rıza Feraceli, ilk Türk kadın gazeteci, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin tek kadın üyesi, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar.

Tanzimat döneminin ilk Türk kadın gazetecisi ve romancılarından birisi olan Selma Rıza Hanım, Paris'teki Jön Türkler'in liderliğini yapmış olan Ahmed Rıza Bey'in kardeşidir.

1897’de kaleme aldığı "Uhuvvet" adlı romanında kadın hakları konusuna da yer veren Selma Rıza Feraceli'nin bu eseri öncü romanlardan biri olarak da değerlendirilmektedir.

Türkiye'nin İlk Kadın Tiyatro Oyuncusu: Afife Jale

Doğumu ve Vefatı:(1902 - 24 Temmuz 1941)

Afife Jale, Türk Tiyatrolarında sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncudur. 3 Nisan 1919 tarihinde, Hüseyin Suat'ın "Yamalar" adlı oyununda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıkmıştır. Asıl ismi Afife olan sanatçı, daha sonra bu oyunda "Jale" takma ismini kullanmış ve bundan sonra Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır. 

Türkiye'nin İlk Kadın Arkeoloğu: Jale İnan

Doğumu ve Vefatı:(1 Şubat 1914 – 27 Şubat 2001)

Jale İnan, Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğudur.

Uzun yıllar devam eden programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılmasını sağlamış; çıkarılan eserlerin sergilenmesi için de Antalya ve Side müzelerinin kurulmasını sağlamıştır. Arkeoloji çalışmaları dışında;  tarihi eser kaçakçılığına karşı da çalışmıştır. Kaçırılan tarihi eserler için çeşitli kurtarma kazıları gerçekleştirmiştir.

Türkiye’nin ilk arkeologlarından Aziz Ogan’ın kızı, zamanın önde gelen bilim insanlarından Mustafa İnan’ın da eşidir.

Türkiye'nin İlk Kadın Heykeltraşı: Sabiha Bengütaş

Doğumu ve Vefatı:(1904 - 2 Ekim 1992)

Sabiha Hanım (evlendikten sonra Sabiha Bengütaş), Türk ressam ve heykeltıraş. Türkiye'nin ilk kadın heykeltıraşı olarak bilinir.

1904 yılında İstanbul'da doğan Sabiha Hanım ilköğrenimi Eyüp Sultan Reşadiye Numune Mektebi'nde (bugünkü Eyüp Anadolu Lisesi) tamamladı. Babası Ziya Bey'in Şam'da görevlendirilmesi üzerine ailesiyle birlikte oraya gitti. Eğitiminin dört yılını Şam'da sürdürdü. Bu arada bir yıl da Fransız Katolik Mektebi'ne devam etti. Daha sonra İstanbul'a dönen ailesiyle birlikte Büyükada'ya yerleşti. Sabiha Hanım burada Köprülü Fuat Paşa Okulu'ndan mezun oldu. Liseyi bitirmeden, 1920'de Sanayi-i Nefise Mekteb-i'nin (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) resim bölümüne girdi, hocası İhsan Bey'di. Sanayi-i Nefise Mektebi'nin Resim bölümünde bir yıl okuduktan sonra bölüm değiştirerek, heykel bölümündeki 3 erkek öğrenci arasına ilk kız öğrenci olarak katıldı.

Türkiye'nin İlk Kadın Polisi: Betül Diker

Doğumu ve Vefatı: (Bilinmiyor)

Türkiye'nin ilk kadın polis memuru Betül Diker'dir. Aynı zamanda ilk kadın okçumuzdur. Bir 19 Mayıs kutlamaları esnasında yaptığı atışlarla Atatürk'ün de dikkatini çeken Betül Diker, Atamız'ın talimatıyla takibe alınır ve okçuluk konusunda destek olunur. 

Türkiye'nin İlk Kadın Veterineri - Sabire Aydemir

Doğumu ve Vefatı: (1 Şubat 1910 - 4 Temmuz 1991)

1910 yılında Kastamonu'nun İnebolu ilçesinde doğan Aydemir, ilkokulu İnebolu'da, ortaöğrenimini ise Erenköy Kız Lisesi'nde 1933'te tamamlamıştır. O dönem tıp fakültesine giderek doktor olmayı planlayan Sabire Aydemir, veteriner fakültesine de kız öğrencilerin alınacağını öğrenince hayvanlara olan sevgisi nedeniyle veteriner hekimliği tercih etmiştir.

Beş yıl fakültede okuduktan sonra 1937 yılında Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi'nden mezun olmuştur. Gönüllü olarak Anadolu'ya tayinini istedikten sonra il il dolaşan Sabire Aydemir, son olarak görev yaptığı Samsun Atakum'da bulunan Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsünden Bakteriyoloji Mütehassısı Kuduz Laboratuvarı şefi olarak emekli olmuştur.

İngilizce ve Almanca bilen Sabire Hanım; bir kız bir erkek çocuk annesidir. Ankara'da 1991 yılında hayatını kaybetmiştir.

Türkiye'nin İlk Kadın Futbol Hakemi: Lale Orta

Doğumu: (1 Ocak 1960 58 yaşında)

Türk futbol oyuncusu, antrenör ve teknik direktördür. Ayrıca Türkiye'de futbol üzerine doktora yapan ilk ve tek kadındır. Aynı zamanda Avrupa'nın da ilk FIFA kokartlı kadın hakemidir. Lale Orta ayrıca Türkiye'nin ilk kadın futbol takımı olan Dostlukspor'da kaleci ve kaptan olarak futbol oynamıştır. Türkiye'nin profesyonel futbol liglerinde antrenörlük ve teknik direktörlük yapabilecek diploması da bulunan Lale Orta bu sayede de ilk kadın futbol antrenörü olmuştur. 2009'dan bu yana Okan Üniversitesinde Spor Bilimleri Bölümü başkanıdır.

Bonus - Türkiye'nin İlk Kadın Sümeroloğu: Muazzez İlmiye Çığ

Doğumu: (20 Haziran 1914 - 104 Yaşında)

Sümerolog, bilim insanı, tarihçi. Bursa doğumludur. Muazzez İlmiye Çığ’ın ailesi köken olarak Kırımlı tatarlardan olup babası Kırım’dan Merzifon’a, annesi ise Kırım’dan Bursa’ya göç etmiştir. Ailesi İzmir’de yaşamaktayken, 1919’da İzmir’in Yunan ordusu tarafından işgalinin ardından daha güvenli bir yer olan Çorum’a yerleşmiştir. Muazzez İlmiye Çığ, ilkokula Çorum’da başlamış,  ailesi oradan Bursa’ya taşınınca, orada özel bir okul olan “Bizim Mektep”te Fransızca ve keman dersleri de almıştır. 1926 yılında sınav kazanarak Bursa Kız Muallim Mektebi’ne (Bursa Kız Öğretmen Okulu) girmiştir. 1931 yılında bu okulu bitiren Çığ, babası gibi öğretmenlik yapmak üzere Eskişehir’e atanmıştır. Babasının da öğretmenlik yaptığı Eskişehir’de dört buçuk yıl çalışmıştır.

1936 tarihinde Atatürk'ün emriye açılan Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Hititoloji bölümüne kaydolur. Nazi Almanya’sından kaçarak Türkiye’ye sığınmış olan ve Ankara Üniversitesi’nde dersler veren Prof. Dr. Hans Gustav Guterbock’tan Hitit Dili ve Kültürü derslerini, Prof. Dr. Benno Landsberger’den de Sümer ve Akad Dilleri ve Mezopotamya Kültürü derslerini alır. Böylece Sümeroloji'ye ilk adımı atmış olur.

Emeklilikten sonra bir süre yurtdışında yaşayan Muazzez İlmiye Çığ, 1988’de Philadelphia’daki Asuroloji kongresine katılır. Prof. Kramer’in History Begins at Sumer (Tarih Sümer'de Başlar) adlı kitabını Türkçe'ye çevirir ve kitap 1990’da “Tarih Sümerlerle Başlar” adıyla Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanır. Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993’te çocuklara yönelik "Zaman Tüneliyle Sümerlere Yolculuk" da dahil Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan 13 kitap yazar. 

Günümüzde yaşayan en ünlü sümerolog olan Muazzez İlmiye Çığ, “yapılan son çalışmalar Sümerlerle Türklerin ilişkisini kesin olarak ortaya koymuştur. Sümerler, Mezopotamya’ya Orta Asya’dan göç ederlerken kültürlerini birlikte taşımışlardır. O nedenle, ‘Tarih Sümerlerle değil, tarih Türklerle başlar’ dememiz gerekir” der söyleşilerinde.

Önemli Kitaplarından bazıları şunlardır: 

• Sumerliler Türklerin Bir Koludur
• Ortadoğu Uygarlık Mirası 1
• Ortadoğu Uygarlık Mirası 2
• Kur'an İncil ve Tevrat'ın Sumer'deki Kökeni
• İbrahim Peygamber
• Sumer Ludingirra
• Sumerlilerde Tufan Tufan'da Türkler
• Uygarlık Kökeni Sumerliler 1
• Uygarlık Kökeni Sumerliler 2
• Gilgameş
• Atatürk ve Sumerliler
• Hititler ve Hattuşa
• İnanna'nın Aşkı
• Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği
• Sumer Hayvan Masalları
• Zaman Tüneliyle Sumer'e Yolculuk

 

Türkiye'nin Mesleklerine Göre İlk Kadınları Listesinin Tümü İçin Tıklayınız.