H2S (Hidrojen Sülfür)
Özellikle yer altında bulunan organik maden ocaklarında, doğalgaz kaynaklarında, sondaj sahalarında, kaplıcalarda ve kanazilasyonlarda bulunan zehirli bir gazdır. Renksiz ve yanıcı olan bu sinir gazının kokusunun, çürük yumurta ya da haşlanmış fasulye gibi olduğu ifade edilir. Ancak uzun maruziyette sinirler uyuşmaya başlar ve koku duyusu zayıflar. Bu yüzden koku yolu ile tespiti doğru bir yol değildir.
Uzun vadede, yüksek derişimde maruz kalındığında ölümcül sonuçlara neden olabilir.
H2S gazı havadan ağırdır. Bu yüzden ortalama zemin yüksekliğinden daha alçak olan yerlerde birikmesi beklenir. Ölümcül zehirli etkileri dışında yanıcı olması da ayrı bir tehlike arz eder. Tutuşma sıcaklığı 260C olan bu gaz yandığında, patlamaya neden olabileceği gibi yanması sonucunda başka bir zehirli gaz olan SO2 açığa çıkarır.
Temiz havada 0,0001 - 0,0002 ppm arasında doğal olarak bulunan Hidrojen Sülfür'ün konsantrasyonunun, standartlara göre yıllık ortalaması 0,05 ppm'i ve saatlik ortalaması ise 0,125 ppm'i geçmemelidir.
Özellikle sinir sistemi üzerindeki etkileri yüksektir. Hidrojen Sülfür, Mitokondri enzimlerinde bulunan demir ile kompleks bağ oluşturur. Böylece hücre solunumu mekanizmasını durdurur ve oksijen bloke edilir. Yüksek derişimde birkaç soluk almadan sonra kurban soluk alamaz ve bilinç kaybı yaşar. Aynı zamanda Hidrojen Sülfür kırmızı kan hücreleri ile bağ oluşturur. Bunun sonucu olarak kanın rengi kırmızı - kahverengiden zeytin rengine dönüşür. Kanın oksijen taşıması engellenir ve kurban boğulmaya başlar.
Bu zararlı ve ölümcül etkiler dikkate alınarak, özellikle petrol sondajı, maden ocağı ve kanalizasyonlarda çalışan işçilerin, gaza maruz kalmamaları için gerekli önlemlerin ve gazın ortamdaki tespiti için gerekli tedbirlerin alınması şart koşulmuştur.
Günümüzde elektronik reseptörlerle alandaki varlığı ölçülebilse de teknoloji bu kadar ilerlememişken bu gazın erken tespitinin yapılması için çalışma sahalarında tavuk beslenmesi de ayrı bir enstantanedir. Tavukların bu gaza dayanımları insanlardan kat kat daha az olduğu için beslenen tavukların ani ölümleri gazın varlığına işaret olarak değerlendirilir ve çalışma sahası hızlıca terk edilirmiş.
Hidrojen Sülfür'e maruz kalırsak ne olur?
Konsantrasyon (PPM) | Etkileri |
0.01 – 0.3 | Koku eşiği |
10 PPM | 8 saat mesleki maruziyet limiti. Bu limitin üzerinde koruyucu ekipman kullanmak şarttır. |
15 PPM | 15 dakika mesleki maruz kalma sınırı |
20 PPM | Maruz kalma sınırı aşılmıştır. Hiç bir çalışan bu değerlerde H2S e maruz kalmamalıdır. |
100 PPM | Koku alma duyusu 2 ila 15 dakika arasında kaybolur. Boğaz yanması baş ağrısı ve bulantı başlar. |
200 PPM | Koku duyusu hızlı bir şekilde kaybolur. Boğaz ve göz yanmaları olur. |
500 PPM | Denge ve muhakeme kaybolur. Solunum 2 ila 15 dakika içinde durur. Acil tıbbi müdahale gerekir. |
700 PPM | Ani bilinç kaybı olur. Nöbet geçirilir idrar ve bağırsak kontrolü kaybolur Hızlıca kurtarma olmazsa solunum durur. CPR gerekebilir. |
1000 PPM | Ani solunum durması meydana gelir. Eğer kurtarma hızlı bir şekilde olmazsa Ölüm ya da kalıcı beyin hasarı ile sonuçlanır. |
1% = 10,000 PPM | |
PM – VOLUME İLE HAVA MİLYAR PARÇA GAZI PARÇALARI |