Bal, arılar tarafından çiçeklerden ve meyve tomurcuklarından alınarak yutulan nektarın arıların bal midesi denilen organlarında invertaz enzimi sayesinde kimyasal değişime uğramasıyla oluşan ve kovandaki petek hücrelerine yerleştirilen çok faydalı bir besindir. "Bal mucizevi bir besindir" dersek sanırım abartmış olmayız. Öyle ki; bal, son kullanma tarihi olmayan tek besindir. Hatta Mısır Piramitleri'nde 3000 yıldan daha eski ve hala bozulmamış halde bal bulunmuştur.
Balın bozulmamasının birkaç sebebi vardır. Bal doğal olarak aşırı asidiktir. Balın pH değeri 3-4.5 arasındadır ve bu asit ortam bakteri üremesine engel olur. Ayrıca Bal içeriğindeki şekerden dolayı Higroskopiktir yani çok az su ihtiva eder. Bu da bakteri üremesine engel başka bir nedendir. Hem yüksek şeker oranına sahip hem de higroskopik başka besinler de vardır (Pekmez gibi) ancak onlar uzun süre geçse de bozulur.
Peki pekmez bozulurken bal neden bozulmuyor?
Bunun nedeni arıların tarifinde gizlidir. Arılar bal yapmadan önce nektar ve polenleri bal üretmek için özelleşmiş midelerinde depolar. Bu midede glukoz oksidaz adı verilen bir enzim bulunur. Daha sonra arılar bal yapmak için bu özel midelerinde bulunan nektarı kusarlar. Çıkan sıvı bu enzimin işleyişi sonucu Glukonik asit ile hidrojen peroksit gibi yan ürünler de meydana getirir. İşte bu yan ürünlerden biri olan hidrojen peroksit, balı bozabilecek organizmaların karşısında duran diğer bir engeldir.
Ayrıca Çeşitli araştırmacılar balda diyastaz veya amilaz, nikotin, invertaz, katalaz, oksidaz, fosfataz enzimleri bulmuşlardır. Bu enzimlerin bir kısmı bitkiden, bir kısmı ise arının salgı bezlerinden gelmektedir. Bu enzimler de balın bozulmamasında etkilidir.
Tabii balın bozulmamasını sağlayacak en temel sebep: ağzı kapalı bir kapta saklanmaktır. Hava almayacak şekilde muhafaza edilen bir balın bozulması çok sıra dışı olacaktır.
Balın antiseptik olarak kullanılması
Balın bozulmaması ve içinde bakterilerin üreyememesi eski çağlardan beri balın bir aktiseptik olarak kullanılmasına sebep olmuştur. Antik Mısır'da ve Sümerler'de bal, özel iyileştirici merhemlerde ve yara bantlarında kullanılmıştır. Günümüzde dahi alternatif tıpta yanıkların iyileşmesinde bal kullanılmaktadır.
Ayrıca antik Mısır'da ölülerin mumyalanmasında mumyalandıktan sonra korunmasında balın ve balmumunun kullanımı oldukça yaygın şekilde olmuştur. Bunun yanı sıra güvenilir içme suyu kaynağı olmayan bölgelerde bal suyun mikroplardan arındırılmasında kullanılmıştır. Aynı şekilde mide rahatsızlıklarının tedavi edilmesinde balın kullanıldığına dair kanıtlar da mevcuttur.
