MAVİ IŞIK FİLTRELİ GÖZLÜKLER FAYDALI MI ZARARLI MI?
Öncelikle mavi ışık nedir bunu biraz kavrayalım.
Elektro manyetik spektrum içinde dalga boyu 400 nm ve 500 nm arasında olan yüksek enerjili ışık grubuna mavi ışık denir. Bizler gün boyu bu dalga boyuna sahip olan bu ışık türüne maruz kalırız. Mavi ışık; gün ışığında, elimizdeki akıllı telefonlarda, bilgisayarlarda, tabletlerde, televizyonlarda ve soğuk beyaz renkler içeren ışıklı ortamlarda kısacası hemen hemen her yerde bulunabilir. Peki bu ışık bizim için faydalı mı? zararlı mı? bunu biraz inceleyelim.
Mavi ışık konusunda halen çeşitli araştırmalar yapılmakla beraber şu ana kadar varılan bilgiler, mavi ışığın bize hem yararlı hem de zararlı olabileceğine işaret etmekte. Aslında mavi ışığın zararlı hale gelmesinde kendi davranışlarımızın daha etkili olduğunu söyleyebiliriz. Sebebi ise vücudumuzun doğal dengesine olumsuz etkide bulunmamız şeklindedir. Bunu daha iyi anlamak için öncelikle melatonin hormonuna bir bakalım.
Uyku düzenleyici hormon olarak bildiğimiz melatonin hormonun, vücudumuzdaki salgılanma düzenini ayarlamada mavi ışığın etkisi çok büyüktür, tetikleyici etkiye sahiptir. Bunu söyle açıklayabiliriz. Mavi ışığa maruz kalmak melatonin salgısını düşürür, uykumuzu açar. Mavi ışığı bloke etmek ise melatonin salgısını artırır, uykumuzu getirir.
Örneğin sabahları uyandığımızda gün ışının içerisinde bulunan mavi ışık, gözlere gelerek melatonin hormonunun baskılanmasında tetikleyici rol oynar ve bedenin açılıp kendine gelmesini sağlar. Bu sayede uykumuz açılır ve dinçleşmeye, güne hazır hale gelmeye başlarız. Akşamları gün ışığı kaybolmaya başladığında ise mavi ışıkta azalacağı için vücut melatonin salgılamaya başlar ve uyku moduna girmeye başlarız.
Bu bize gerekli olan düzenli uykuyu oluşturmamızı sağlayan sistemdir. Buraya kadar her şey normal. Fakat hayatımızda vazgeçilmez hale gelen dijital ekranlı elektronik cihazlar, uyku düzenimiz başta olmak üzere birçok konuda sağlığımızı olumsuz etkilemektedir.
Mesela tam uyumak üzereyken telefonumuzu alıp bir süre ekrana bakarsak gözlerimiz mavi ışığa maruz kalacağından vücut güne başlangıç gibi algılayarak melatonin salgılanması baskılanacak ve uykumuz açılacaktır. Ya da gün içinde sürekli mavi ışığı bloke eden bir gözlük kullanıyorsak bu defa vücut mavi ışık alamayacağı için uyku zamanı gelmiş gibi algılayarak melatonin salgılamaya başlayacaktır ve günün büyük bir bölümünü uykulu, yorgun ve halsiz geçirmemize neden olabilecektir.
Gözlüğümüzün doğru kullanımı ise şu şekilde olmalıdır;
Gün ışığı varken sadece ekran başında mavi ışık blokeli gözlükleri kullanmak sağlığımızı korumak için faydalıdır. Gün ışığından faydalanmış ve melatonin salgımızı düşükte tutmuş oluruz. Bu sayede enerjimizi kaybetmeden güne devam edebiliriz.
Akşamları ise gün ışığı tamamen kaybolduğunda, sürekli olarak mavi ışık blokeli bir gözlük kullanmak bizleri çevremizdeki dijital ekranlardan ve ışık kaynaklarından çıkan mavi ışığa karşı engel oluşturarak melatonin hormonumuzu salgılamayı artıracak ve gerektiği saatte sağlıklı bir uyku uyumamızda olumlu etkiler oluşturacaktır.
Mavi ışık yüksek enerjili bir ışık türü olduğu için uzun süre yüksek miktarda maruz kalmak retinadaki ışığa duyarlı hücrelere zarar verici etkide olup, makula dejenerasyonu, sarı nokta, göz yorgunluğu riskini artırmaktadır. Hatta daha güçlü parlak mavi ışıklar görmede kalıcı hasarlar oluşturabilmektedir.
Ayrıca mavi ışığın korneadan içeri alınması çocuklukta daha fazla iken ileri yaş seviyelerinde daha da azalır. Fakat mavi ışığın zararlı etkilerine karşın çocuklukta üretilen dengeleme mekanizması daha güçlü iken ileri yaşta bu dengeleme mekanizması daha düşük seviyelerde çalışır.
Bütün bu bilgilerden sonra önlem olarak şunları yapabiliriz;
- Yatmadan son bir saat önce mavi ışıkla ilişkimizi kesmek
- Dijital mavi ışığa karşı zaman yönetimi yapmak
- Ekran parlaklığını ayarlamak
- Bazı gıdalar ve takviyeler tüketmek
- Oda ışıklarını ayarlamak
- Gece karanlıkta uyumak
- Mavi ışık koruyucu gözlükleri doğru kullanmak
