Yengeç Zihniyeti (ing. Crab Mentality) basitçe "Eğer ben yapamıyorsam, sen de yapamazsın" ya da "Ben sahip olamıyorsam, kimse sahip olamasın" ifadeleriyle tarif edilen bir düşünce biçimidir. İngilizce'de "kovadaki yengeç zihniyeti" (ing. Crabs in a bucket) olarak da bilinir.
Yengeçleri tek başlarına dahi kolayca çıkabilecekleri kovaya topluca koyarsanız, biraz tepeye çıkan ya da kaçmaya çalışan yengeçleri hep birlikte geri kovanın içine çekerler. Böylece açlıktan ölene kadar ya da birilerinin yemeği olana kadar tüm yengeçler kovada kalırlar. Bu düşünce biçiminin "Yengeç Zihniyeti" olarak adlandırılmasının sebebi basitçe bu fenomendir.
Bu fenomenin insan davranışlarındaki karşılığı ise şu şekildedir: Bir insan grubundaki bir birey diğerlerinden daha başarılı ya da mutlu olduğunda, grubun diğer üyelerinin büyük bir çoğunluğu bu başarıyı kıskanacak, bu kişiye karşı kin ve nefret besleyerek onun iyiliğine engel olmaya çalışacaktır. Hatta grubun azımsanamayacak bir çoğunluğu ilgili bireylerin mutsuz ya da başarısız olmasını arzulayacaktır. Tabii bu arada kendileri de mutsuz ve başarısız olarak kalacaklardır.
2015 yılında, Yeni Zelanda'da yapılan bir araştırma bu metafor'un performans üzerindeki etkisinin ne kadar geçerli olduğu konusunda bize bilgi sunmaktadır:
Bu çalışmaya göre; öğrencilerin notlarının bildirilmesi sırasında "başarı sıralamasının" açıklanmayacak olması öğrencilere bildirildikten sonra öğrencilerin ortalama başarı oranının %18 arttığı görülmüştür. [1]
Yengeç Zihniyetindeki İnsanları Nasıl Tespit Edebiliriz?
Yengeç Zihniyeti ile hayatımızın her noktasında karşılaşabiliriz. Aile çevresinde, iş çevresinde, okulda ya da ikili ilişkilerde. Ve bu zihniyet sizi başarılı olmanıza rağmen mutsuzluğa, depresyona sürükleyebilir. Bu zihniyete sahip kişiler genellikle aşağıdaki davranışları sergilerler: [2]
- Kendileriyle gurur duyarlar ve başkalarına aşağılık varlıklar olarak davranırlar.
- Arkadaşları mutlu olduğunda ya da gelişim gösterdiğinde paniklerler ve mutsuz olurlar.
- Hayat görüşleri "Ben sahip olamıyorsam, sen de sahip olmamalısın" olur.
- Kendi işleri ile ilgilenirken pozitif, başkalarının işleri ile ilgilenirken negatif davranışlar gösterirler.
- Hata yaptıklarında başkalarını suçlarlar.
- Arkadaşlarını rakip olarak görürler.
- Merhametsizdirler.
- Her şeyi bildiklerini düşünürler.
- Fikirler hakkında konuşmaktan çok insanlar hakkında konuşurlar.
Yengeç Zihniyetinden Nasıl Kurtuluruz?
Yengeç Zihniyetine sahip insanlarla her yerde karşılaşabileceğinizi söylemiştir. Peki bu insanlardan birisi olabileceğinizi hiç düşündünüz mü? Bir önceki başlıkta belirtilen davranışları sergilediğinizi düşünüyorsanız bu mentaliteye sahip olabilirsiniz. Peki nasıl kurtulacaksınız? [3]
- Öncelikle bu zihniyete sahip bir birey olduğunuzu kabul edin.
- Açık fikirli olun. Diğer insanların neler yaşadığını ya da neler hissettiğini düşünmeye çalışın. Olaylara onların gözüyle bakmayı, empati kurmayı deneyin.
- Başkaları için mutlu olmayı, onların başarılarını kutlamayı öğrenin. Unutmayın başkalarının başarılı olması sizi başarısız yapmaz.
- Sorun çözücü olun. İnsanları yönetecek ve sorumluluk alacak nitelikteki işlere talip olun. Bu sizi hem başarılı hissettirecek hem de çevrenizdeki insanları anlamanızı sağlayacaktır.
- Değişebileceğinize inanın. Bu zihniyetin eğitimle ve bilinçle değişebileceğini aklınızdan çıkarmayın.
Yengeç Zihniyeti biz Türkler arasında da oldukça yaygındır. Hatta bununla ilgili bir fıkra bile vardır:
"Cehenneme düşen bir adam, orada her milletin ayrı ayrı içine tıkıldığı büyük kazanlar görmüş. Her kazanın başında da, kaçmasınlar diye bir zebani nöbet tutuyormuş. Yalnızca Türklerin olduğu kazanın başında bir zebani yokmuş. Bunun nedenini sorduğunda zebanilerden biri cevaplamış: "Oraya zebani koymadık. Biri kaçmak isterse diğerleri hemen aşağıya çekiyorlar zaten."
2. https://faq.ph/10-signs-that-a-person-has-a-crab-mentality/
3. https://steemit.com/psychology/@blessedman939/how-to-stop-crab-mentality-15a2e3d236c42
