Loading

Cygnus X-1 Çift Yıldız mı Karadelik mi?

Cygnus X-1 bilim adamlarının kafasını uzun yıllar kurcaladı, bir çift yıldız mıydı yoksa karadelik miydi?

Tulip Nebula, HD 226868 ve Cygnus X-1

Aşağıdaki animasyonda görülen HD226868 yıldızı Cygnus - Kuğu Takımyıldızında bulunmakta olup 1970 yılında İngiliz Astronom Paul Murdin tarafından yüzlerce çift yıldıza bakarken bulunmuştur. Önce bir çift yıldız olduğu düşünüldü ancak 2. yıldız neredeydi? 

Fotoğraf 21.07.2019 gecesi çekildi.

HD226868 bir şeyin etrafında 5, 6 günlük periyotla dönüyordu. Dönerken bir ara bize yaklaşıyor bir ara bizden uzaklaşıyordu, bu yüzden rengi bir mavi bir kırmızıya dönüyordu. Bu etkiye Doppler Etkisi denir. Murdin araştırmalarına devam etti ancak 2. yıldız yoktu.

HD226868'in etrafında döndüğü obje x ışınları yayıyordu, bir karadelik olabilir miydi? Bunu ispatlamak için kütlesinin hesaplanması gerekiyordu ve çok büyük bir kütleye sahip olması gerekiyordu, en azından 3 güneş kütlesi. Eğer öyle değil ise muhtemelen bir nötron yıldızı idi.

Murdin hesaplamaları yaptı ve sonuç 6 güneş kütlesi çıktı ve not defterine "It is a Black Hole?" yazdı. Murdin çok büyük bir iddiada bulunmuştu ve şüphecilerin en başta ikna edilmesi gerekiyordu. Ancak bir yandan bu bir karadeliğin ilk gerçek tespiti olabilirdi.

Murdin'in yayınladığı makalede (Eylül 1971) "kara delik" kelimesi en sonda sadece bir kez geçiyordu "it might be a black hole". Bazı diğer astronomlar bunun bir karadelik olabileceği konusunda hem fikir oldu ama kimse emin olamazdı.

3 yıl sonra teorik fizikçiler Kip Thorne ve Stephen Hawking Cygnus X-1 üzerine bir iddiaya girdiler. İddia işin şakasıydı. Her ikisi de bu objenin bir karadelik olmasını umuyorlardı. Hawking bunun bir karadelik olmadığı Thorne ise aksi yönde iddiaya tutuştular.

Haziran 1990'da Stephen Hawking Kip Thorne'nun ofisine girerek belgenin üzerine parmak izini bıraktı. Bu iddiadan çekildiği anlamına geliyordu.

Murdin'in x ışını yayan objenin kütle hesabı bir tahminden öte değildi. Zira Murdin'in hesaplanmasında kullandığı Cygnus x-1'nın uzaklığı kabaca bir tahminden öte değildi. Doğru cevap için konunun Astronom Mark Reid'in ilgisini çekmesi için bir 20 yıl daha beklemek gerekecekti.

Mark Reid cygnus x-1'in kesin kütlesini hesaplayarak bir karadelik olduğunu ispatlayan astrofizikçi olacaktı. Ama kütleyi nasıl hesaplayacaktı? Görünmeyen bir objenin kütlesi nasıl hesaplanırdı? Johannes Kepler'in 1600'lerde geliştirdiği yasalar sayesinde! Ancak tek bir şart ile!

Eğer mesafeyi biliyorsanız uzaydaki bir objenin kütlesini parallax metodu ile hesaplayabilirsiniz. Ancak cygnus x-1 o kadar uzaktaki mesafeyi hesaplamak için kullanılacak açı 1 derecenin ufacık bir kesiri kadardı.

Ama Reid'in bunun için bir çözümü vardı. Amerika'da, Hawai'de ve Virgin Islands'da 10 tane radyo teleskobu alıp hepsini birlikte kullanarak dünyanın çapında büyüklükte bir teleskop elde etmekti, bu Reid'e inanılmaz açısal çözünürlük sağlıyordu.

Reid ve ekibi Cygnus x-1'nın mesafesini 6000 ışık yılı olarak hesapladılar. Mesafe bilindiğine göre kütle artık hesaplanabilirdi. Sonuç 15 güneş kütlesi.

Fikir olarak ortaya atıldığından 40 yıl sonra çoğunluk artık Cygnus X-1'in bir karadelik olduğunu düşünüyordu.

Mustafa Aydın
Standart Üye / 1 Yazı / 3,9K Okunma


Yorum Yap

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

ya da üye olmadan yorum yap ve onaylanmasını bekle.
ÜST