Yemek olgusu insanlığın ortaya çıkışından bu yana birçok disiplin ile iletişim içerisinde olmuş ve etkilenmiştir. Gastronomi henüz bir teorisi olmadığı için bilim olarak kabul edilmez fakat; fen bilimleri, teknoloji, beşeri ve sosyal bilimler gibi birçok bilim dalından etkilenmiş bir disiplindir. Etkileşim içerisinde olduğu disiplinlerden biri de sanattır. Rafine mutfağın yükselişinin başlangıcı olan 16.Yy’a kadar genellikle beslenmeden başka bir fonksiyonu olmayan gastronomi disiplini rafine mutfakla beraber estetik ve sanatla beraber anılmaya başlamıştır. Bilinen en eski yemek kitabı yazarı olan Mithaekios’un 25 eseri günümüze ulaşmamıştır. Onun ardından gelen Athenaios M.Ö. 2. yy’da yaşamış Ege denizi dolaylarını kıyı boyu gezerek gördüklerini ve yediklerini önerilerle birlikte kaleme almıştır. Fakat bu eserler günümüze ulaşamamıştır. Gastronomi yazılarıyla ilgili günümüze kadar ulaşan ilk eser Achestratus’un kaleme almış olduğu ‘Hedypathéia’ (The Life of Luxury)dir. Kitaplar milattan önceki yıllardan beri en yaygın kitle iletişim araçlarından olmuştur. Teknolojinin gelişmesiyle kitapların yerini yeni teknolojik kitle iletişim araçlarına bırakması kaçınılmaz olmuştur. Bu araçlardan en popüleri ve en etkilisi sinemadır. Bin yıllardır kümülatif şekilde toplanmış bütün gastronomi eserleri, sinemanın ilk ortaya çıktığı tarihlerden itibaren filmlere sirayet etmeye başlamıştır.
Günümüzde yemek bir iletişim biçimi olarak da kullanılmaktadır. Aynı zamanda görsel sanatlarda da kültürlerin kimliklerini yansıtmada oldukça belirleyicidir. Sinemada yemek üzerinden iletişim söylem analizi ve gösteri bilim yöntemleri kullanılarak gerçekleşir. Bu sayede yemek bir dil gibi kullanılmış olur izleyiciyle eser arasında bir iletişim biçimine dönüşür. Genellikle yemeğin sanatta kullanılmasının sebebi betimlenmek istenen bir ve ya bir grup insanın sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik durumunu ifade etmek için kullanılmıştır. Örneğin ziyafet sofraları kullanılıyorsa anlayabiliriz ki; sahneye konu olan hikayede bir zenginlik söz konusudur. Ya da tam aksine fakir sofralar ve ya ucuz yiyecekler kullanılıyorsa aslında o sahnede anlatılmak istenen karakterlerin maddi durumudur. Tabii ki sinemada yemek bu ana mesajların yanı sıra zaman içerisinde birçok bağlamda kullanılmış sinemanın en popüler betimleyici ögelerinden biri olmuştur.
Örneğin: Francis Ford Coppola’ nın yönetmeni olduğu The Godfather filmine baktığımızda ise kült İtalyan restoranı mafya buluşmalarının mekanı olmuştur. Film neredeyse İtalyan restoranında geçmektedir. Açık ve ya kapalı fark etmeksizin gangsterlerin zenginliklerini nitelendirmek amaçlı lüks restoranlar tema olmuştur. Bu durum filmden sonra gelenekleşmiş özellikle Japon sinemasında mafyatik filmlerin merkezi genelde restoranlar olmaya başlamıştır. Kirli işlerin paravanı olan restoranları kimi zaman espri konusu olmuştur; Quentin Tarantino’nun Pulp Fiction filminde ana karakterler Vincent ve Jules’un arasında geçen Paris’teki hamburger muhabbeti filme damgasını vurmuştur. Burger King’e gitmediği için ‘ Whopper’ ın nasıl söylendiğini bilmemesi filmde espri konusu olmuştur. Bazı filmlerde kültürler arası uçurumların betimlenmesinde yemek, büyük bir mesaj taşıyıcıdır. Mesela İndiana Jones filmlerinde ise baş kahramanın yerlilerin arasına yapmış olduğu yolculukta onların ne kadar yabani olduğunu betimlemek için yedikleri Avrupa insanına farklı ve iğrenç gelen yemekler gösterilmiştir. Only Lovers Left Alive ( 2013 ) isimli Vampir filmi içinde tek bir sahne bile yemek sahnesinin geçmemesi açısından oldukça ender bir filmdir. Bu filmde vampirlik anlatıldığı için ve insanı çağrıştırdığı için hiçbir şekilde yemek sahnesi kullanılmamıştır. Buradan artık görsel sanatlarda yemeğin yokluğunun bile yemeğin filme bir anlam kattığını söylemek mümkündür.
Kaynaklar
İlkay Kanık, Gastro Gösteri, Ayrıntı Yayınları, İstanbul,2016
Ali Güveloğlu, Antik Çağda Beslenme ve Damak Tadı, Pinhan Yayıncılı, 2019
